fot. Beata Synkiewicz

Płaskostopie – metody leczenia.

W ciągu ostatnich tygodni kilkakrotnie do mojego gabinetu zgłaszały się mamy ze swoimi dziećmi na gimnastykę korekcyjną. Problemem, który je sprowadzał były dysfunkcje stopy, głównie płaskostopie. Artykuł “płaskostopie metody leczenia” pomoże Ci wdrożyć zmiany jeszcze przed konsultacją z fizjoterapeutą, dzięki czemu usprawnisz terapię i osiągniesz szybsze rezultaty.

Budowa  i funkcja stopy

Stopa pełni dwie zasadnicze funkcje:

– utrzymuje cały ciężar ciała,

– stanowi jego napęd.

Dlatego, aby funkcje te były należycie spełniane, ważne jest prawidłowe ukształtowanie i ustawienie stopy.

W skład stopy wchodzi 26 kości, pomiędzy nimi mamy 33 stawy, a całość wzmacnia 107 więzadeł. Istotnym elementem budowy stopy są jej sklepienia. W warunkach prawidłowych stopa styka się z podłożem w trzech punktach: na pięcie, oraz na głowie pierwszej i piątej kości śródstopia, pozostała część uniesiona jest dzięki sklepieniom.  Sklepienie podłużne składa się z trzech łuków przyśrodkowych oraz dwóch bocznych, a sklepienie poprzeczne tworzą dwa pasma. Oba sklepienia wzmacniane są biernie oraz czynnie przez mięśnie. Główne zadanie sklepień to:

–  amortyzacja,

–  ochrona przed wstrząsami centrali, czyli mózgu oraz narządów wewnętrznych.

Czasem obserwuję kobiety, które albo nie potrafią, albo ze zmęczenia źle chodzą na szpilkach. Ich chód pokazuje jak ważna w amortyzacji jest stopa – osoby te w trakcie np. wchodzenia po schodach poruszają głową w charakterystyczny, przypominający gołębia sposób.

Codzienne funkcjonowanie wymusza na nas poruszanie się zwykle po twardym podłożu w obuwiu różnej jakości. Sprawia to, że stopy ulegają przeciążeniu, osłabiony aparat więzadeł i mięśni nie jest w stanie utrzymać prawidłowego kształtu stopy, czego skutkiem jest płaskostopie, a w konsekwencji przeciążenie całego organizmu.

Płaskostopie jest stanem fizjologicznym dla niemowląt, a pełne ukształtowanie sklepienia ma miejsce około 7-10 roku życia. W tym czasie wzorzec chodu jak i kształt stopy ciągle ulega zmianą. Dziecko uczy się wszystkich sposobów lokomocji takich jak bieganie, skakanie, wspinanie się, Są one źródłem stymulacji i obciążeń, które to pozwalają wykształcić prawidłowe sklepienia stopy. Płynie z tego prosty wniosek,  że najlepiej pozwolić dzieciom poruszać się boso po naturalnym podłożu (plaża, łąka, las).

Przyczyny płaskostopia:

  • Okres dynamicznego wzrostu od ok. 6-7 lat,
  • Obniżony poziom aktywności,
  • Nadwaga i otyłość,
  • Nadmierny trening sportowy w wieku szkolnym,
  • Płeć męska,
  • Uwarunkowania genetyczne,
  • Rodzaj noszonego obuwia.

Metody oceny płaskostopia

W moim odczuciu sposoby na stwierdzenie płaskostopia są mocno matematyczne, oparte na różnych pomiarach. Dzięki temu mamy jasne kryteria, kiedy stopa jest płaska, a kiedy nie mamy do czynienia z płaskostopiem.

  • Plantograficzne badanie stóp w warunkach statycznych –polega ono na wykonaniu odcisku, obrysu stopy (co niektórzy zapewne pamiętają to ze szkoły). Następnie porównujemy uzyskany kształt z wzorami stóp podanymi przez Clarca i Bochenka. Ponadto z uzyskanego obrysu możemy uzyskać szereg danych takich jak: długość stopy, szerokość przodostopia i pięty, kąty: piętowy, palucha α i V-go palca β, wskaźniki: kątowy Clarke’a, Bałakirewa, Sztritera-Godunowa, Wejsfloga „W”.
  • Analiza komputerowa – polega na zapisie odbitki stóp i jego analizie w cyfrowej formie przez komputer. Pomiary pokrywają się z wcześniejszą metodą.
  • Metoda radiologiczna – polega na wykonaniu zdjęć rtg oraz pomiarów opartych o punkty kostne.
  • Metoda obserwacyjna FPI 6 – bardzo ciekawa metoda oparta na obserwacji i ocenie: położenia kości skokowej, zbaczanie kostek, pozycja kości piętowej, wybrzuszenie okolicy stawu skokowo-łódkowego, kształt łuku sklepienia podłużnego, ustawienie symetryczne przed i tyło stopia. Każdy aspekt oceniamy w skali od -2 do 2, gdzie wartość 0 odpowiada neutralnej a więc pożądanej pozycji. Więcej o metodzie znajdziemy tutaj .
płaskostopie metody leczenia
Foot posture index na podstawie Redmond AC., Crosbie J., Ouvrier RA. 2006

Płaskostopie metody leczenia

Pierwszym sposobem korekcji stopy, jaki przychodzi na myśl, jest wkładka, która biernie poprawi ustawienie stopy. Pauk i wsp. stwierdzili jednak niską skuteczność wkładki w korekcji stopy płasko-koślawej, akcentując pozytywny wpływ ćwiczeń korekcyjnych.

Wartą polecenia formą ćwiczeń są tak zwane ćwiczenia krótkiej stopy, SFE. Zaproponowali je Janda i Vavrov, ich celem jest zwiększenie łuku podłużnego stopy oraz aktywacja mięśni krótkich stopy. Ponadto ćwiczenia te poprawiają stabilność postawy oraz stanowią element treningu poprawiającego czucie głębokie. W badaniach Lynn przeprowadzonych na 24 ochotnikach, stwierdzono, że po wykonywaniu ćwiczeń SFE przez 4 tygodnie po 100 powtórzeń dziennie poprawie uległa wydolność mięśni kończyny dolnej. Warto zaznaczyć, że ćwiczenia te poprawiając propriocepcje, wpływają na postawę i czucie swojego ciała, co czyni je przydatnymi u osób aktywnych, a nawet sportowców, dla których prawidłowa kontrola ciała jest niezbędna do osiągania lepszych wyników. Zwłaszcza, kiedy uświadomimy sobie, że stopa stanowi podporę dla całego ciała, a jej nieprawidłowe ustawienie pociąga za sobą szereg reakcji , w celu utrzymania równowagi. Może nie są do wielkie napięcia, ale trwają długi czas, przez co mogą być bardzo szkodliwe.

Ćwiczenia na płaskostopie wykonują głównie dzieci na gimnastyce korekcyjnej, więc ich forma jest w pewien sposób zabawowa. Zabawa  to dodatkowy atut,  dzięki temu nawet dorośli lepiej rozumieją istotę ćwiczeń.

Idąc za współczesnymi trendami Świtoński i wsp. opracowali ciekawą metodę, opartą na grze komputerowej,  co dla współczesnych dzieci jest atrakcyjną metodą ćwiczeń.

Płaskostopie metody leczenia: Short foot exercises, SFE – ćwiczenia krótkiej stopy

Ćwiczenia na płaskostopie polegają na nauce obciążania trzech punktów podparcia stopy (pięta, I i V  głowa kości śródstopia). Trening zaczynamy w pozycji siedzącej, potem przechodzimy do stania i stania na jednej nodze. Dalej staramy się skupiać na czuciu ciała oraz równowadze. Możemy to zrobić wyłączając niektóre bodźce np. po przez zamknięcie oczu.

Szczegółowy opis ćwiczeń znajduje się poniżej:

  1. Pozycja siedząca: zachowane kąty proste w stawach nóg, ręce oparte o kolana. Pod punktami podparcia obu stóp umieszczamy kolorowe papierki tak aby ćwiczący widział je bez problemu. Fizjoterapeuta lub osoba pomagająca w ćwiczeniu próbuje wyciągnąć papierki z pod stóp. Dziecko poprzez dociskanie odpowiednich punktów podparcia stara się temu zapobiec. Ważne, by osoba ćwicząca zachowała prostą sylwetkę i nie pomagało sobie tułowiem. Możliwą modyfikacją jest oderwanie palców od podłoża, ponieważ ich zwiększony nacisk to błąd. Ćwiczenie to uczy prawidłowego obciążania stopy.
    Płaskostopie ćwiczenia
    Płaskostopie ćwiczenie 1
    Płaskostopie ćwiczenia
    Płaskostopie – ćwiczenie 2
  2. Pozycja jak w ćwiczeniu powyżej z tą różnicą, że w rękach znajduje się przedmiot np. piłka. Zadanie polega na przejściu z pozycji siedzącej do stojącej, poprzez wykonanie opadu tułowia. Ważne jest tu utrzymanie pozycji stóp i nie dopuszczenie do poruszenia się papierków. Zwracamy też uwagę na ewentualne kompensacje. Utrudnieniem może być zamknięcie oczu. Ćwiczenie uczy obciążania stopy w czasie zmiany pozycji.
  1. Pozycja stojąca, stopy ustawione w supinacji, czyli z większym obciążeniem zewnętrznej krawędzi stopy. Spowoduje to jej wydatne wysklepienie. Między stopami umieszczamy piłkę do tenisa. Zadanie polega na pokonaniu krótkiego dystansu z utrzymaniem piłki między stopami oraz zwiększonego wydrążenia sklepienia stopy. Dodatkowym utrudnieniem może być zajęcie rąk dziecka np. piłką.
    Płaskostopie ćwiczenia
    Płaskostopie ćwiczenie 3
  2. Pozycja stojąca na jednej nodze, pod punktami podparcia kolorowe papierki. Obok palucha ustawiona piłka tenisowa. Zadanie polega na pochyleniu i dotknięciu piki oraz wróceniu do pozycji wyjściowej, bez przemieszczenia stopy, na której stoimy.

Ćwiczenia należy dobrać indywidualnie do problemu, a samo ich wykonywanie powinno przebiegać od prostszych ćwiczeń do coraz bardziej wymagających. Żeby ćwiczenia były zabawą, a nie przykrym obowiązkiem warto uruchomić kreatywność .

Bibliografia:

  1. Oleksy Ł. I wsp. Foot Posture Index (FPI-6) w badaniu stóp u dzieci i młodzieży – rzetelność testu powtarzanego przez tego samego badającego. Medical Rehabilitation 2010, Tom 14, Nr 4,s. 10–20.
  2. Walkowska K., Siwiec S. Ćwiczenia krótkiej stopy (SFE) jako forma przeciwdziałania płaskostopiu u dzieci. Horyzonty współczesnej fizjoterapii.
  3. Świtoński E. i wsp. Interaktywna terapia dzieci z płaskostopiem. Aktualne Probnlemy biomechaniki. Nr3/2009.
  4. Pauk J., i wsp. Efektywność wybranych metod w korekcji płaskostopia u dzieci. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie Rzeszów 2011, 1, s. 53–62.
  5. https://www.leeds.ac.uk/medicine/FASTER/z/pdf/FPI-manual-formatted-August-2005v2.pdf

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola oznaczone są *