Nastawienie kobiety do porodu jest jednym z kluczowych czynników, mających wpływ na to, jak będzie się zachowywać przed porodem i w jego trakcie, oraz jak zaadaptuje się do tej sytuacji i nowej roli (Slade 2019). Pewien rodzaj niepokoju to naturalne zjawisko, czasem przybiera jednak na sile do tego stopnia, że należy zasięgnąć fachowej pomocy. Sprawdź kiedy lęk przed porodem wymaga konsultacji ze specjalistą, a kiedy możesz poradzić z nim sobie sama.
1. Lęk przed porodem i tokofobia – co to jest?
Lęk przed porodem dotyka wielu kobiet i może być bardzo zróżnicowany pod względem nasilenia. Może na przykład powodować, że kobieta obawia się iż nie sprosta porodowi, że nie da sobie rady, a w związku z tym ma niskie poczucie własnej skuteczności. W skrajnym nasileniu lęk przed porodem przybiera postać tokofobii (Striebich2018). Tokofobia sprawia, że kobieta jest gotowa zrobić niemal wszystko by tylko uniknąć porodu. Niektórzy badacze definiują lęk przed porodem jako strach pojawiający się zanim dojdzie do ciąży, podczas gdy tokofobia to dla nich rodzaj panicznego lęku, powstała na skutek wcześniejszych, traumatycznych doświadczeń (Badaoui 2019). W literaturze nie ma jasności co do tego rozgraniczenia.
2. Lęk przed porodem i tokofobia – przyczyny
Lęku przed porodem o wiele częściej doświadczają pierworódki (Striebich 2018). To bardzo pocieszająca myśl. Jeśli uświadomisz sobie, że wiele kobiet, które już rodziło nie boi się porodu, może to przynieść pewną ulgę.
Częściej porodu boją się kobiety które:
• Nie mają wsparcia,
• Leczyły się psychiatrycznie,
• Doświadczyły nadużycia seksualnego w dzieciństwie,
• Były ofiarami przemocy,
• Są w bardziej zaawansowanym wieku,
• Długo leczyły się z bezpłodności,
• Mają wysoki lub nieokreślony status socjo-ekonomiczny.
Okazuje się, że pewne cechy osobowości sprawiają, że kobieta jest bardziej skłonna bać się porodu. Należą do nich: neurotyzm, depresyjność, wysoki poziom lęku, niska samoocena i wrażliwość.
Striebich (2018) cytuje badania, według których kobiety będące pod opieką lekarza położnika w czasie ciąży bały się bardziej niż te, którymi opiekowały się położne. Przyczyny tego stanu rzeczy nie są znane.
Generalnie uważa się, że główna przyczyna lęku przed porodem to medykalizacja porodu i brak wiedzy na temat porodów u kobiet w wieku rozrodczym (tamże).
3. Lęk przed porodem – konsekwencje
Pisząc o konsekwencjach lęku przed porodem mam na myśli lęk patologiczny, mocno nasilony, któremu towarzyszą koszmary, napięcie emocjonalne, płaczliwość itd. Pewien rodzaj niepokoju może towarzyszyć kobiecie przed porodem, co jest zupełnie zwyczajną reakcją, to naturalne nieco się bać. Zdrowy strach pozwala nam zatroszczyć się o to, co ważne – wybrać odpowiednie miejsce do rodzenia, zdecydować o wyborze osób, które będą nam towarzyszyć, pozwala się odpowiednio przygotować i zatroszczyć o siebie.
Kobiety doświadczające silnego, patologicznego lęku przed porodem są, jak się łatwo domyślić, bardziej napięte i zestresowane, mogą doświadczać problemów ze snem wynikających z zamartwiania się oraz koszmarów, a co za tym idzie – mogą gorzej funkcjonować w dzień, z uwagi na gorszą koncentrację i zmęczenie (Striebich 2018).
Ciężarne doświadczające dużego lęku przed porodem częściej przyjmuję leki psychotropowe oraz mają wywoływane porody, które z większym prawdopodobieństwem mogą zakończyć się cesarskim cięciem (tamże). Co ciekawe i jednocześnie bardzo przykre, kobiety doświadczające lęku przed porodem od wieku nastoletniego, często muszą mierzyć się z silnym bólem w trakcie porodu, nawet pomimo zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego (tamże).
Konsekwencje silnego lęku przed porodem mogą pojawiać się nawet długo po porodzie – u takich kobiet częściej występują objawy stresu pourazowego miesiąc po porodzie oraz utrudniona relacja z dzieckiem obserwowana nawet rok później.
Doświadczanie silnego lęku przed porodem wiąże się także z gorszym przepływem krwi między matką a dzieckiem i zwiększoną produkcją kortyzolu (hormonu stresu) przez organizm ciężarnej matki.
4. Jak sobie radzić z lękiem przed porodem.
Z badań wyłoniło się kilka sprawdzonych sposobów na radzenie sobie z lękiem przed porodem.
1) Lęk przed porodem – Psychoedukacja grupowa
Striebich i wsp. (2018) przeanalizowali kilka badań na temat skuteczności psychoedukacji w radzeniu sobie z lękiem przed porodem. Okazuje się, że to bardzo użyteczne narzędzie. Każde z badań miało inne procedury, więc sprawdzono różne sposoby oddziaływań, od grupowej relaksacji przez zajęcia z psychologiem po telefon zaufania. Grupowe sesje z psychologiem w których koncentrowano się na budowaniu połączenia między umysłem a ciałem oraz mentalizacji również okazały się skutecznym narzędziem w radzeniu sobie z lękiem przed porodem (Badaoui 2019).
Również edukacja według modelu Gamble i Creedy okazała się bardzo pomocna. Kobiety korzystające z pomocy tego typu mniej się bały i częściej decydowały się na poród naturalny (Badaoui 2019). Model ten zakłada budowanie więzi między położną a kobietą planującą poród poprzez spotkania na których omawiane są oczekiwania i emocje związane z porodem. Położna ma okazję dzielić się swoją wiedzą i rozwiewać wątpliwości podopiecznej, czasem dementując jej fałszywe przekonania.
Edukacja pomaga radzić sobie z lękiem, bo okazuje się niejednokrotnie, że obawy ciężarnej wynikały z niepełnych lub wręcz fałszywych informacji, które dotarły do niej na przestrzeni życia.
2) Lęk przed porodem – Metody alternatywne – hipnoza
Hipnoza jako samodzielna metoda radzenia sobie z lękiem przed porodem okazała się skuteczna według licznych badań (Badaoui 2019 za Moghaddam 2018), i jednocześnie metody oparte o edukację były nawet bardziej skuteczne. Warto zauważyć, że zastosowanie podejścia holistycznego – w oparciu zarówno o hipnozę jak i edukację oraz psychoedukację może dawać jeszcze lepsze rezultaty, niż stosowanie tych metod samodzielnie. O ile edukacja i psychoedukacja wyposażają kobietę w umiejętności i wiedzę na świadomym poziomie, o tyle hipnoza utrwala pewne przekonania na poziomie nieświadomym oraz uczy praktycznych technik relaksacji i technik oddechowych, przydatnych podczas samego porodu. Bardzo ważne jest, aby stosując hipnozę nie wzbudzać w kobiecie nierealistycznych oczekiwań względem porodu i koncentrować się na konkretnych, doświadczanych przez nią obawach. Kobiety lękają się porodu z przeróżnych powodów, dlatego dobrze jest stosować zindywidualizowane podejście do problemu.
3) Terapia behawioralno-poznawcza
Bardzo skuteczną metodą radzenia sobie z lękiem przed porodem jest terapia oparta o naukę rozpoznawania i radzenia sobie z emocjami, które towarzyszą takim wystraszonym kobietom (Badaoui 2019). W porównaniu do kobiet, które nie otrzymały żadnej innej pomocy, kobiety którym zaproponowano terapię behawioralno-poznawczą miały lepsze doświadczenia porodowe. Jednocześnie jeszcze lepiej od terapii zadziałała indywidualna opieka położnej przed porodem.
W mojej opinii skuteczna pomoc klientowi powinna być mocno zindywidualizowana, a jej rodzaj powinien być dostosowany do potrzeb klienta, niezależnie od tego czy chodzi o psychoterapię, hipnoterapię czy przygotowanie do porodu. Psychoterapeuta dysponujący szeroką gamą technik wybiera takie narzędzia, które według jego wiedzy będą pomocne w danym przypadku. Inaczej rozmawiałabym z kobietą, która doświadczyła traumatycznego porodu, a inaczej z osobą, która ma niską samoocenę lub nadmierną skłonność do kontroli otoczenia. Lęki zakorzenione są w doświadczeniu człowieka i nie da się wszystkich traktować na jedno kopyto, ludzie to nie rzeczy. Jeżeli lęk przed porodem jest silny i przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu, albo istnieje uzasadniona obawa, że wpłynie na przebieg porodu warto skonsultować się ze specjalistą i podjąć odpowiednie działania zawczasu, kiedy możliwości osiągnięcia bardzo dobrych rezultatów są duże.
Bibliografia:
Badaoui A, Kassm SA, Naja W Fear and Anxiety Disorders Related to Childbirth: Epidemiological and Therapeutic Issues Current Psychiatry Reports (2019) 21:27 https://doi.org/10.1007/s11920-019-1010-7
Slade P., Balling K, Sheen K, Houghton G. Establishing a valid construct of fear of childbirth: findings from in-depth interviews with women and midwives
Slade et al. BMC Pregnancy and Childbirth (2019) 19:96 https://doi.org/10.1186/s12884-019-2241
Striebich S., Mattern E., Ayerle GM, Support for pregnant women identified with fear of childbirth (FOC)/tokophobia – A systematic review of approaches and interventions. Midwifery 61 (2018) 97–115
