Widzenie pomimo ślepoty odnosi się do osób, które twierdzą, że nie widzą, lecz mimo to potrafią na wysokim poziomie biegłości różnicować niektóre bodźce wzrokowe. Biegłość u tych osób można osiągnąć poprzez nabywanie doświadczenia, zatem rehabilitacja może im przynieść bardzo dobre rezultaty.
Uszkodzony obszar obejmuje pole 17 (kora prążkowana) w obu półkulach, czyli miejsce, które dokonuje pierwszej, podstawowej „obróbki” wrażeń wzrokowych (zobacz artykuł pt. płaty potyliczne). Pacjenci z tym zaburzeniem ewidentnie nie widzą, ale nieświadomie rozpoznają obiekty prezentowane do uszkodzonego pola widzenia.
Niektórzy pacjenci identyfikują błyski świetlne, inni odróżniają duże, proste kształty, część z nich spostrzega ruch, jego kierunek i prędkość. Zdarzają się pacjenci, którzy potrafią unikać przeszkód na swojej drodze, choć nie wiedzą czemu zmienili kierunek (jak w filmie poniżej), a część z nich dostosowuje kształt dłoni do przedmiotu po który sięgają, choć świadomie nie wiedzą co to jest.
Widzenie pomimo ślepoty – różnicowanie
Zrozumienie czym jest widzenie pomimo ślepoty może być wymagające. Czy chory aby nie udaje? Dosyć łatwo to sprawdzić – osoba, która rzeczywiście niczego świadomie nie dostrzega nie będzie w ogóle reagować na bodziec wzrokowy, który nagle pojawi się w polu widzenia. Osoba, która udaje lub cierpi na ślepotę histeryczną zwróci uwagę na nieoczekiwane zdarzenie wzrokowe. Odruch obronny, który się wówczas pojawia polega na szybkiej reakcji mrugnięcia. Drugim odruchem, który pomaga odróżnić widzenie mimo ślepoty od ślepoty histerycznej to odruch okoruchowy. Osoby, które patrzą na serię szybko zmieniających się obiektów, przeskakują wzrokiem z jednego na drugi, tak jak przy spoglądaniu przez okno pociągu.
Ślepota histeryczna
Ślepota histeryczna została dość barwnie opisana w powieści Whartona “Spóźnieni kochankowie”. Jest to postać zaburzenia konwersyjnego – na skutek działania czynników psychicznych dochodzi do wystąpienia objawów fizycznych, podobnych do schorzeń neurologicznych lub innych chorób. Można powiedzieć że objaw konwersyjny to zmiana sposobu funkcjonowania organizmu, bez fizycznej lub fizjologicznej dolegliwości. Konwersje mogą dotyczyć czynności ruchowych (paraliż) lub czuciowych (ślepota). Często opisywane przez pacjentów objawy nie są zgodne np. z wiedzą anatomiczną, wtedy łatwiej jest odróżnić konwersję od określonego zaburzenia. W większości przypadków jest to jednak trudne, a odróżnienie zaburzenia konwersyjnego od udawania (symulacji) bywa często niemożliwe.
Podsumowanie – Widzenie pomimo ślepoty
To, że zespół widzenia pomimo ślepoty w ogóle udało się wyodrębnić sugeruje, że wrażenia wzrokowe spostrzegane są zarówno świadomie, jak i nieświadomie. Na chwilę obecną nie poznano dokładnie tych mechanizmów, choć oczywiście wiedza o percepcji wzrokowej jest ogromna.
Bibliografia:
Walsh K, Darby D Neuropsychologia Kliniczna, Sopot 2016, GWP
Herzyk A, Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR
Morrison James, DSM-5® bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów., Wydanie I, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2016
Martin E.P. Seligman, Elaine F. Walker, David L. Rosenhan, Psychopatologia, Wydanie I, Poznań, Wydawnictwo Zysk i S-ka
