Ten artykuł jest kontynuacją cyklu artykułów o relacji pomiędzy opiekunem a niemowlęciem. Skoro interesuje Cię ten temat sprawdź: więź ojca z niemowlęciem, rodzaje więzi, wpływ więzi z dzieckiem na jego późniejsze życie. Dzisiaj zastanawiam się co wpływa na więź z dzieckiem.
Wnioski płynące z badań nad relacją matki i niemowlęcia mogą się wydawać mało odkrywcze, ale i tak warto je podkreślać. Choćby po to, aby ugruntować w matkach sprzeciw wobec praktyki wypłakiwania się, albo unikania tulenia noworodka, w myśl zasady, aby go zanadto nie rozpieścić. Historia miłości macierzyńskiej jest dosyć pogmatwana, uwikłana w uwarunkowania społeczne takie jak patriarchat czy wiara w grzeszną naturę dzieci i kobiet (jeśli interesuje Cię ten temat i masz mocne nerwy przeczytaj Historię miłości macierzyńskiej Badinter). Psychologia też miała swój niechlubny wkład w zaburzanie więzi między matką a dzieckiem. Behawiorysta John Watson przestrzegał na przykład kobiety przed okazywaniem nadmiernej miłości niemowlętom, aby nie wychować dzieci na osoby zbyt zależne. Rządowa broszura z początku XX wieku zalecała matkom, aby trzymały dzieci w ramionach, ale tylko do momentu w którym nie poczują się zmęczone, gdyż dziecko nigdy nie powinno kłopotać dorosłego. Zdaniem rządzących sześciomiesięczne dzieci powinny też być nauczone „siedzieć spokojnie w łóżeczku, w ciszy, w przeciwnym razie matka jest ciągle angażowana i obserwowana, co jest poważną stratą czasu” (Blum 2002).
Dlaczego te porady były aż tak niekorzystne? Okazuje się, że kluczową determinantą prawidłowej więzi z dzieckiem jest wrażliwość matki na dziecko (Lucassen i wsp. 2011). Przykładem takiej wrażliwości może być umiejętność odczytywania sygnałów dziecka i adekwatnego na nie reagowania tj. łagodne przemawianie do niego np. w odpowiedzi na gruchanie czy głużenie, zachęcanie dziecka w jego wysiłkach, zdolność uspokojenia go w chwili stresu. Badania dowiodły, że interwencje poprawiające wrażliwość matek wpływały również na poprawę jakości przywiązania (tamże), co sugeruje związek przyczynowo skutkowy pomiędzy wrażliwością a przywiązaniem. Wrażliwość matek przychodzi im w większości przypadków naturalnie.
Co wpływa na więź z dzieckiem i jej zaburzenia
W moim poczuciu wiele czynników może zaburzyć relację opiekuna z dzieckiem. Winnicott (1994; 2011) podkreśla, że formująca się więź między matką a dzieckiem jest bardzo delikatna, i zwłaszcza na początku, gdy matka jest niepewna siebie – podatna na wpływy zewnętrzne. Przypuszczam jednak, że w większości przypadków mamy radzą sobie wystarczająco dobrze (zobacz artykuł pt. wystarczająco dobra matka).
Badania dostarczyły nam informacji o czynnikach ryzyka, które mogą wpływać na powstanie trudności w relacji matka dziecko. Są to:
- Niechciana ciąża;
- Trudny poród;
- Występowanie chorób u dzieci;
- Śmierć jednego z bliźniąt;
- Silny niepokój/lęk u matki;
- Trudność w jedzeniu i spaniu u dziecka;
- Poważne nadużycia emocjonalne i wykorzystywanie;
- Obniżenie nastroju i depresja poporodowa u matek;
- Wiek matki powyżej 35 r.ż;
- Niechciana płeć dziecka (Yavuz i wsp. 2018).
Oczywiście zależność pomiędzy tymi czynnikami a zaburzeniami więzi nie jest jak jeden do jeden. Po prostu występowanie tych czynników w jakiś sposób zwiększa statystyczne prawdopodobieństwo powstania zaburzeń więzi, co nie jest w żaden sposób determinujące.
Ciąża a więź z dzieckiem
Jak wynika z najnowszych badań Daglar (2018) kobiety, które były silniej związane z dziećmi na etapie ciąży były bardziej przywiązane do swoich dzieci po narodzinach. Z doświadczenia osobistego i zawodowego wiem, że ciąża to dość dziwny okres. Szczególnie w pierwszej ciąży myśl, że wewnątrz ciała rośnie nowy człowiek wydaje się być totalnie abstrakcyjna. Badania USG pozwalają nieco urealnić dziecko, zwłaszcza na początkowych etapach ciąży. Kolejnym kamieniem milowym jest odczuwanie ruchów dziecka. To bardzo niezwykłe – mama i dziecko w jej łonie są tak blisko siebie, że bardziej się chyba nie da, a jednak matce trudno sobie wyobrazić jej relację z dzieckiem. Aby pomóc sobie w wyobrażeniu swojego maleństwa można zastosować hipnozę (relaksację, wizualizację). Nie znalazłam badań analizujących związek między hipnozą a relacją z dzieckiem, wielka szkoda, bo by się przydały. Niezależnie od tego proponuję ciężarnym relaksacje, w trakcie których wizualizują dziecko i koncentrują się na nim. Doświadczenie kliniczne pokazuje, że takie sesje mogą być wzruszające i przyjemne dla matek.
Posłuchaj na Spotify naszego Podcastu o zdrowiu!
Jeśli uważasz nasze treści za wartościowe podziel się nimi z bliskimi osobami lub napisz komentarz. To pomaga nam zwiększyć zasięg i dotrzeć naszym materiałom do szerszego grona odbiorców, dla których dbanie o zdrowie jest ważne.
Jeśli chcesz jeszcze lepiej dbać o zdrowie dołącz do naszej bezpłatnej grupy facebookowej gdzie otrzymasz od nas w prezencie więcej materiałów i wsparcie społeczności. Zapraszamy Cię także do polubienia naszej strony na FB, dzięki temu będziesz na bieżąco ze wszystkimi naszymi publikacjami.
Wnioskami i pytaniami możesz się z nami podzielić w komentarzach. Odpowiadamy zwykle we wtorki i piątki. A tymczasem bądź zdrów! Bądź zdrowa!
Bibliografia:
W. Winnicott Dzieci i ich matki Warszawa 1994, Wydawnictwo W.A.B.
W. Winnicott Dom jest punktem wyjścia Gdańsk 2011, Wydawnictwo IMAGO
Yavuz, N. Aluç, H.Tasa, İ.Hamamcıoğlu,N. Bolat, The relationships between attachment quality,metacognition, and somatization in adolescents:The mediator role of metacognitio, 18 January 2019
Ranson, K. E., & Urichuk, L. J. (2008). The effect of parent–child attachment relationships on child biopsychosocial outcomes: a review. Early Child Development and Care, 178(2), 129–152.doi:10.1080/03004430600685282
Vasta, M. Haith, S. Miller Psychologia dziecka, Warszawa 2004, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne
Bee Psychologia rozwoju człowieka, 2004 Poznań, Wydawnictwo Zysk i S-ka
Blum, D. (2002). Love at Goon Park: Harry Harlow and the Science of Affection. New York: Berkeley Publishing (Penguin).
Lucassen, N., Tharner, A., Van IJzendoorn, M. H., Bakermans-Kranenburg, M. J., Volling, B. L., Verhulst, F. C., … Tiemeier, H. (2011). The association between paternal sensitivity and infant–father attachment security: A meta-analysis of three decades of research. Journal of Family Psychology, 25(6), 986–992.doi:10.1037/a0025855
Daglar G, Nur N Level of mother-baby bonding and influencing factors during pregnancy and postpartum period. Psychiatr Danub. 2018 Dec;30(4):433-440. doi: 10.24869/psyd.2018.433.
