Sposoby na ból

Czy jedynym lekarstwem na ból jest tabletka przeciwbólowa? Z tego artykułu dowiesz się jakie są inne sposoby na ból.

Ból – dlaczego jest potrzebny

Wydawałoby się, że ból to prosta sprawa. Jeżeli się pojawia, oznacza to, że dzieje się coś niedobrego i należy szukać pomocy. I tu, ta początkowo prosta sprawa, zaczyna się komplikować, ponieważ pacjent ma trudności z opisaniem bólu, a czasem nawet określeniem jego lokalizacji. Dopiero w czasie wywiadu zaczynamy analizować, jaki ból ma charakter, w którym miejscu jest zlokalizowany, w jakich okolicznościach się pojawia, oraz jakie inne objawy mu towarzyszą.  Wszystkie te informacje są potrzebne do postanowienia trafnej diagnozy oraz dobrania najlepszej metody pracy. Dodatkowo, zmiany zachodzące w postrzeganiu bólu, pozwalają ocenić skuteczność wybranej terapii.

Wyobraźmy sobie sytuacje, w której w ogóle nie odczuwamy bólu. W pierwszej chwili myśl o braku bólu wydaje się atrakcyjna, jednak osoby cierpiące na wrodzoną niewrażliwość na ból mają prawdopodobnie inne zdanie. Niezdolność do odczuwania bólu utrudnia im unikanie urazów, skutkiem czego narażone są na poważne uszkodzenia ciała, a ich jakość życia jest zdecydowanie gorsza.

Ból w medycynie – sposoby na ból

Medycyna stosunkowo niedawno zaczęła badać ból. W Polsce mamy tylko 4 placówki zajmujące się badaniem tego zagadnienia. Sami lekarze twierdzą, że wiedza na jego temat jest niewystarczająca, a wielu traktuje go, jako subiektywne wrażenie pacjenta.

Możemy rozróżnić:

1. Ból receptorowy – pochodzi on z receptorów rozmieszczonych w powłokach ciała, mięśniach, stawach oraz narządach wewnętrznych. Receptorów bólu nie ma w: płucach, mózgu oraz narządach miąższowych. Układ ten odbiera bodźce nocyceptywne, czyli takie, które mogą prowadzić do uszkodzenia tkanek. Ból ten nazywa się fizjologicznym, ponieważ jest przewodzony i odbierany przez prawidłowo działający układ nerwowy.
2. Ból niereceptywny – nazywany też patologicznym. Pochodzi on z uszkodzonego ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego.

Podział dla pacjentów może mieć nikłe znaczenie, jednak jest bardzo istotny dla prawidłowej diagnozy.

Cechy bólu 

W czasie wywiadu klinicysta koncentruje się na cechach bólu, które są też znane pacjentowi.

1. Lokalizacja, chory dzięki określeniu gdzie czuje ból wie, do jakiego specjalisty należy się udać, natomiast terapeuta (np. fizjoterapeuta) dzięki swojej wiedzy jest w stanie określić miejsce i struktury będące przyczyną bólu. Ból promieniujący do nogi kierujący się do palca małego sugeruje rwę kulszową i uszkodzenie korzeni nerwowych na odpowiedniej wysokości, a ból głowy nad oczami może świadczyć o problemie z mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym. Czasem wskazywana przez chorego lokalizacja bólu może być myląca ze względu na zjawisko rzutowania bólu, z którym każdy dobry fizjoterapeuta powinien być zaznajomiony.
2. Natężenie, które jest bardzo trudne w ocenie. Pomocna bywa skala VAS określająca subiektywne odczucie bólu. Polega ona na ocenie przez pacjenta swojego bólu w skali od 0 do 10, gdzie 0 to brak bólu, a 10 to najgorszy doznany ból w życiu lub najgorsze, co pacjent może sobie wyobrazić (ugryzienie przez rekina?).
3. Czas, najprostszy jest tu podział na ból ostry trwający do 3 miesięcy i ból przewlekły trwający ponad 3 miesiące. Dodatkowo ból może mieć charakter ciągły lub napadowy.
4. Jakość. Dotyczy opisu bólu jako np. ból piekący, ból ciągnący, punktowy, ostry, tępy itp., oraz tego, jakie sytuacje nasilają ból (kaszel lub określony ruch).

Należy uwzględnić wszystkie powyższe cechy w czasie doboru i prowadzeniu terapii, w celu maksymalizacji pozytywnych efektów leczenia.

Reakcje na ból również można ująć z kliku perspektyw.

1. Reakcja psychiczna – odpowiada za stopień cierpienia. Może przybrać formę lęku w bólu ostrym lub depresji w bólu przewlekłym. Może też wywołać zmiany w zachowaniu chorego.
2. Reakcja ruchowa – głównie objawia się wzmożonym napięciem mięśniowym oraz wyrazem twarzy chorego.
3. Reakcja autonomiczna i hormonalna – są to reakcje inne, których nie potrafimy kontrolować, takie jak przyśpieszenie tętna oraz oddechu, rozszerzenie źrenic.

Wpływ bólu przewlekłego na organizm – sposoby na ból

Ból przewlekły jest dla chorego uciążliwy i w zależności od tego, w jakich okolicznościach się pojawia, może wpłynąć na wiele sfer funkcjonowania człowieka, niosąc ze sobą wiele konsekwencji takich jak:

• Zaburzenia pamięci i koncentracji,
• Problemy z zasypianiem i snem,
• Uzależnienie od leków przeciwbólowych,
• Objawy depresyjne,
• Postawa bólowa (np. pochylenie sylwetki), cierpiący wyraz twarzy, wokalizacja (jęki),
• Zmiany w strukturze mózgu.

Na szczęście medycyna ma sposoby na ból, i nie mam tu na myśli środków farmakologicznych, choć i one czasem stanowią dla chorych duże wsparcie. Warto szukać właściwych dla siebie rozwiązań, bo leki mogą nieść ze sobą ryzyko uzależnienia i powodować niepożądane efekty.

Niefarmakologiczne oraz nieinwazyjne sposoby na ból.

• Prądy TENS – przezskórna stymulacja nerwów. Jest to bardzo popularny sposób zwalczania bólu, dostępny w prawie każdej placówce. Możliwy jest także zakup urządzenia do użytku domowego. Odczucie wywołane działaniem tych prądów podobne jest do mrowienia. Działanie przeciwbólowe opiera się na stymulacji włókien nerwowych, co ma prowadzić do zamknięcia wrót bólu. Metoda ta nie posiada praktycznie skutków ubocznych, a dodatkowym atutem jest możliwość samodzielnego stosowania. Potwierdzono jej skuteczność zarówno w przypadku bólu ostrego jak i przewlekłego. Lepsze efekt przeciwbólowy osiągamy poprzez skojarzenie prądów TENS z innymi metodami.
• Akupunktura – sposób na ból wywodzący się z medycyny chińskiej. Nie jest to metoda do końca wyjaśniona, jednak punkty, które poddaje się stymulacji są skupiskiem włókien nerwowych i pokrywają się z punktami, których znaczenie dla leczenia bólu potwierdziły inne metody. Istnieje kilka odmian akupunktury, od najsłynniejszej igłowej, po uciskową akupresurę czy terapię opartą na zastosowaniu elektrod, lasera oraz podgrzewania.
• Leczenie fizykalne – fizykalne metody leczenia bólu są różne, jedną z najskuteczniejszych jest terapia manualna, szczególnie metoda FDM. FDM jest dosyć bolesną, ale i bardzo skuteczną metodą zwalczania bólu. W terapii najważniejszy jest wywiad z pacjentem oraz mowa ciała pacjenta. Jak wspomniałem wyżej terapia jest bolesna, ale jeśli zareaguje się szybko, np. zaraz po urazie, ból znika lub znacznie zmniejsza się już w czasie pierwszej wizyty. FDM to szybka metoda leczenia bólu
• Autorelaksacje jak trening autogenny Schultza lub Jacobsona
• Psychoterapia – pomaga lepiej zrozumieć i kontrolować ból. Mobilizuje do powrotu do aktywności jak i do walki z bólem. Jeśli ból ma podłoże właśnie psychogenne jest to najskuteczniejsza metoda dotarcia do jego przyczyny.
• Hipnoza – znaczenie hipnozy w leczeniu bólu nie jest do końca wyjaśnione i budzi kontrowersje, ale mimo to jest to metoda zalecana, jako postępowanie wspomagające w leczeniu bólu. Dachkiewicz w swojej pracy przytacza opis pacjenta, u którego udało się obniżyć ból za pomocą hipnozy i autosugestii, przy nieskuteczności innych metod. Ponadto podaje, że u chorych osiągnięto wysoki poziom satysfakcji niezależny od tego czy udało się zmniejszyć ból czy nie. Hipnoza polega na wprowadzeniu się w stan głębokiej relaksacji i koncentracji, w którym doznania bólowe bledną, ma zastosowanie na przykład w trakcie porodów. Badania dowodzą, że kobiety stosujące hipnozę przed i w czasie porodu rzadziej korzystają ze znieczulenia, i częściej dochodzi u nich do porodów spontanicznych.

Należy pamiętać, że aby zwalczyć ból potrzebna jest również praca własna jak np. przestrzeganie zaleceń, odpowiednia dieta, redukcja masy ciała, prewencyjne stosowanie metod zmniejszających ból. Istnieje wiele sposobów walki z bólem, które możemy z sobą łączyć dla osiągnięcia najlepszych efektów. Pamiętajmy też o skutkach ubocznych środków przeciwbólowych i starajmy się wybierać te, które nie sprowadzą na nas nowych problemów.

Jeśli uważasz nasze treści za wartościowe podziel się nimi z bliskimi osobami lub napisz komentarz. To pomaga nam zwiększyć zasięg i dotrzeć naszym materiałom do szerszego grona odbiorców, dla których dbanie o zdrowie jest ważne.

Jeśli chcesz jeszcze lepiej dbać o zdrowie dołącz do naszej bezpłatnej grupy facebookowej gdzie otrzymasz od nas w prezencie więcej materiałów i wsparcie społeczności. Zapraszamy Cię także do polubienia naszej strony na FB, dzięki temu będziesz na bieżąco ze wszystkimi naszymi publikacjami. Posłuchaj też naszego Podcastu o Zdrowiu na Spotify.

Wnioskami i pytaniami możesz się z nami podzielić w komentarzach. Odpowiadamy zwykle we wtorki i piątki. A tymczasem bądź zdrów! Bądź zdrowa!

Bibliografia:

1. Daszkiewicz A. i wsp. Ból neuropatyczny po urazie rdzenia kręgowego niepoddający się konwencjonalnej terapii – opis przypadku. Psychiatria Polska. Nr 2.
2. Dobrogowski J. Niefarmakologiczne metody leczenia bólu. Polski przegląd neurologiczny. 2007, Tom 3, nr 4.
3. Domżał T. Kliniczne podstawy badania i oceny bólu – wprowadzenie do tematu. Polski przegląd neurologiczny. 2007, Tom  3, nr 4.
4. Domżał T. Ból przewlekły- problemy kliniczne i terapeutyczne. Polski przegląd neurologiczny. 2008, Tom  4, nr 1.
5. Madden K, Middleton P, Cyna AM, Matthewson M, Jones L., Hypnosis for pain management during labour and childbirth. 2011 The Cochrane Collaboration. Published by John Wiley & Sons, Ltd.
6. Lötsch J.  Lippmann C. Kringel D. Ultsch A. Integrated Computational Analysis of Genes Associated with Human Hereditary Insensitivity to Pain. A Drug Repurposing Perspective