Człowiek ma skłonność do poszukiwania schematów, które ułatwią mu przetrwanie. Nie inaczej jest w przypadku diagnozy medycznej, gdzie zakwalifikowanie pacjenta do jakiejś grupy pomaga dobrać najlepszy sposób leczenia. Czy somatypy mogą być użyteczne w diagnozie?
Już na pierwszy rzut oka widzimy, że każdy jest inny czy to pod względem budowy ciała czy też charakterologicznie. Osoby o podobnych cechach możemy trafniej lub mniej trafnie zaklasyfikować, umieścić w jakiejś grupie, choć zawsze pozostaje pytanie o to, na ile zastosowane przez nas kryteria są obiektywne. Uważam, że jeśli do klasyfikacji podchodzi się z dystansem może się ona okazać bardzo pomocna w leczeniu konkretnych osób. Poniżej krótko charakteryzuję poszczególne tradycje.
Tradycja europejska w klasyfikacji typów budowy.
Somatypy wg. Sheldona
W naszym kręgu kulturowym już od starożytności dzielono ludzi na krępych i szczupłych. Hipokrates jednym przypisywał skłonność do zachorowania na gruźlicę, a drugim na wylewy. Na przestrzeni wieków badacze nie ustawali w próbach stworzenia takiej klasyfikacji, która miałaby wartość naukową. Jedną z bardziej obiektywnych skal opracował William Sheldon (1898-1977). Jego metoda polega na pomiarach odpowiednich proporcji ciała. Po zebraniu danych można przypisać osobę badaną do jednego z trzech somatypów, opisanych poniżej:
- Typ ektomorficzny – szczupły, wysoki
- Typ mezomorficzny – atletyczny
- Typ endomorficzny – krępy, niski
Osiągnięcia Sheldona wykorzystuje się między innymi do określenia predyspozycji sportowych lub dobierania programów treningowych. W moim poczuciu jest to koncepcja obiektywna o dużej wartości praktycznej, jednak skupia się przede wszystkim na aspekcie fizycznym.
Tradycja wschodnia w klasyfikacji typów budowy
Szerzej na tę kwestię patrzy kultura dalekiego wschodu, gdzie poza fizycznym wyglądem w klasyfikacji uwzględnia się temperament, cechy psychologiczne, upodobania i wiele innych zmiennych. Stereotypowe przekonania dotyczące skłonności psychologicznych osób o różnej budowie funkcjonują także w świadomości Europejczyków. Wyobrażamy sobie, że człowiek krępy jest spokojny i powolny ale za to silny, natomiast osoba szczupła jest raczej szybka i żwawa, ale nieodporna na wysiłek.
Ajurweda to tradycyjna, hinduska metoda leczenia, uznana i stosowana przez lekarzy praktykujących w Indiach. Nauka założeń tego systemu znajduje się w kanonach hinduskiej edukacji medycznej. Także WHO uznało ajurwedę i podejmuje wysiłki w celu spopularyzowania podejścia (Chaudhary, Singh 2011), inicjując badania naukowe łączące tradycyjne, hinduskie podejście z współczesnymi osiągnięciami nauk biomedycznych.
A tradycji ajurwedy ludzi można podzielić według trzech głównych typów (dosz): vata, pita, kapha. Poniższy rysunek przedstawia poszczególne dosze, charakterystykę typów Prakriti.
Prasher i wsp. (2008) za pomocą analizy krwi osób wykazujących przynależność do typów ajurwedyjskich odkryli uderzające różnice pomiędzy nimi w zakresie parametrów biochemicznych, hematologicznych i ekspresji genów. Wśród różnic znalazły się takie parametry jak transport białek, odpowiedź immunologiczna czy różnice w zakresie krzepnięcia krwi.
Ajurwedyjski podział Prakriti znalazł uzasadnienie nie tylko we wskaźnikach biechemicznych. W zeszłym roku ukazała się publikacja w której Mills i wsp. porównywali trafność diagnozy zaburzeń homeostazy w medycynie ajurvedyjskiej z wynikami kwestionariuszy określająch stan psychiczny (CESD, PROMIS, RRQ, MAAS, PSS, Ryff). Obie diagnozy: ajurwedyjska i psychometryczna okazały się trafne i pomocne klinicznie.
Typologia wg Składowskiego jako próba łączenia tradycji wschodniej z osiągnięciami kultury zachodniej
Somatypy wg. Składowskiego
W koncepcji Składowskiego poszczególne typy budowy noszą malownicze nazwy żywiołów, przy czym rzadko występują czyste typy. W praktyce częściej spotyka się mieszane typy budowy. Jednocześnie przynależność do jakiejś kategorii nie determinuje całego życia człowieka, typ budowy wykazują zmienność w czasie. Wśród wariantów wymienionych przez Składowskiego znajdują się:
- Eter – bez konkretnych cech wyglądu, osoby charyzmatyczne i przyciągające ludzi.
- Powietrze – osoby smukłe o delikatnej budowie, gadatliwe, energiczne, o słomianym zapale, dobrze czują swoje ciało.
- Ogień – osoby o średniej budowie, z tendencją do odkładania się tkanki tłuszczowej na twarzy i tułowiu, o zwiększonej potliwość, z charakteru ambitne, poszukujące skrajności i porywcze.
- Woda – osoby duże, powolne, silne i spokojne.
- Ziemia – osoba o zwartej budowie, nieelastyczna, lubiąc wyzwania.
Do każdego typu opracowano szczegółowy opis oraz szereg wskazówek diagnostycznych i zaleceń terapeutycznych, które w moim odczuciu są bardzo pomocne w praktyce klinicznej.
Znajomość różnych perspektyw w moim przekonaniu pozwala na pełniejszą diagnozę, mam poczucie że szersza perspektywa pozwala mi na klasyfikację różnych dolegliwości w kontekście właściwości osobniczych, dzięki czemu nie wciskam moich pacjentów w sztywne ramy teoretyczne.
W celu skorzystania z pomocy fizjoterapeutycznej umów się na wizytę: kontakt
Prowadzimy także fizjoterapię online
Więcej o terapii online: fizjoterapia online
Bibliogreafia:
1.Krakowiak H., i wsp. BUDOWA I SKŁAD CIAŁA LEKKOATLETÓW TRENUJĄCYCH BIEGI KRÓTKIE. Medycyna Sportowa . 2008, Vol. 24.
2. Mills i wsp. Relationships among classifications of ayurvedic medicine diagnostics for imbalances (vikruti) and western measures of psychological states: An exploratory study. J Ayurveda Integr Med. 2018 Oct 29.
3. Balkrishna, A. (2015). Ayurvedic Doshas as Predictors of Sleep Quality. Medical Science Monitor, 21, 1421–1427. doi:10.12659/msm.893302
4. Prasher, B., Negi, S., Aggarwal, S., Mandal, A. K., Sethi, T. P., Deshmukh, S. R., … Mukerji, M. (2008). Whole genome expression and biochemical correlates of extreme constitutional types defined in Ayurveda. Journal of Translational Medicine, 6(1), 48.doi:10.1186/1479-5876-6-48
5. Chaudhary, A., & Singh, N. (2011). Contribution of world health organization in the global acceptance of ayurveda. Journal of Ayurveda and Integrative Medicine, 2(4), 179.doi:10.4103/0975-9476.90769
