Zaburzenia osobowości cz. III – osobowość paranoiczna

1. Uwagi ogóle. Przeczytaj koniecznie!

Osobowość rozumiana jako predyspozycja do zachowywania się w określony sposób w pewnych sytuacjach jest cechą wszystkich ludzi, zdolnych do przejawiania zachowań. Osobowość są to „utrwalone sposoby doświadczania otoczenia, wchodzenia w interakcje z innymi jednostkami oraz myślenia o wszystkim co dzieje się wokół” (Morrison 2016). Wszyscy, czy tego chcemy czy nie posiadamy jakieś tendencje, czasem bardziej, czasem mniej zdrowe. Z zaburzeniami osobowości mamy do czynienia, gdy pewne cechy osobowości są tak sztywne i działające na niekorzyść jednostki, że powodują duże cierpienie lub utrudniają funkcjonowanie.

UWAGA: lojalnie uprzedzam, że czytanie o zaburzeniach osobowości wywołuje u niektórych osób podejrzenia względem własnej osoby. Ludzie zgłębiający dziedzinę jaką jest psychopatologia często poddają w wątpliwość własne zdrowie psychiczne, o czym miał okazję przekonać się prawie każdy student psychologii . W związku z tym podkreślam, że aby rozpoznać zaburzenia osobowości nie wystarczy czytać artykuły w Internecie, trzeba iść do lekarza psychiatry J

2. Osobowość paranoiczna – objawy.

Osoby z paranoicznymi zaburzeniami osobowości cechuje:

– niski stopień zaufania,

– podejrzliwość w stosunku do innych,

– skłonność do interpretowania niepożądanych zdarzeń jako rezultatu zaplanowanego działania,

– długotrwałe chowanie urazy i niezdolność do przebaczania,

– wyczulenie na pozycję i władzę,

– sztywność,

– pieniactwo.

Zaburzenie to może pojawiać się u 1% do nawet 2,4% osób w populacji (Morrison 2016, Gabbard 2009), nie udowodniono, jakoby jego występowanie miało poprzedzać pojawienie się schizofrenii. Objawy zaburzenia dają się zauważyć w drugiej lub na początku trzeciej dekady życia. Osoby które go doświadczają mogą mieć trudność w poszukiwaniu pomocy, bo z uwagi na przekonanie że inni chcą ich oszukać i naciągnąć, skrzywdzić lub wykorzystać, z trudem przychodzi im kontakt ze specjalistą.

3. Osobowość paranoiczna – rozumienie psychoanalityczne.

Należy zdać sobie sprawę z tego, że myślenie paranoiczne nie jest patologiczne samo w sobie. Jak pisałam w artykule nt. teorii Melanie Klein pozycja paranoidalno-schizoidalna  jest podstawowym sposobem organizacji doświadczeń ludzkich, z którego korzystamy na przestrzeni całego życia.  Jak zauważa Gabbard (2009), i co z łatwością możemy zauważyć obserwując scenę polityczną, myślenie paranoidalne niezwykle łatwo się aktywuje.  Na czym zatem polega myślenie paranoidalne? Czy chodzi o nieuzasadnione podejrzenia? Obwinianie innych? Doszukiwanie się złośliwości i zagrożenia ze strony neutralnych bądź życzliwych ludzi?

Organizacja psychiczna pacjenta paranoidalnego, dla zachowania względnej spójności wymaga, by całe wewnętrzne zło (wszystkie cechy i skłonności, które Pacjent posiada, a których nie akceptuje) wyprojektować na zewnątrz na inne osoby czy instytucje. Zamiast doświadczać normalnego, wewnętrznego świata agresora i ofiary, pacjent w swoim spostrzeganiu czyni siebie ofiarą zewnętrznych napastników, i zachowuje się w zgodzie ze swoimi przekonaniami, prowokując często rzeczywiste ataki ze strony otoczenia. Gabbard pisze: „Pacjenci z rozpoznaniem osobowości paranoicznej tworzą każdą relację z przeświadczeniem, że drugiej stronie prędzej czy później powinie się noga i ich podejrzenia okażą się słuszne”.  Osoby te są dodatkowo przekonane, że ludzie mający nad nimi władzę dążą do upokorzenia ich i całkowitego podporządkowanie. W takiej atmosferze podejrzeń nawiązanie przymierza terapeutycznego jest utrudnione, ale nie jest niemożliwe. Psychoterapia może pomóc osobom, zmagającym się z tym problemem. Na zakończenie pozwólmy Symingtonowi rzucić nieco więcej światła na perspektywę paranoidalną.

Bibliografia:

Morrison J. DSM-5® Beztajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Gabbard G. O. Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej. Kraków 2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego