Praktycznie na każdym etapie edukacji od uczniów i studentów oczekuje się, że podczas sprawdzianu, egzaminu czy kartkówki udowodnią, iż posiedli niezbędną wiedzę i umiejętności. Z wiekiem nasz repertuar strategii poznawczych, czyli świadomie stosowanych sposobów na nauczenie się czegoś, powinien się zwiększać (Schaffer, Kipp 2015). Dzisiaj przedstawiam rozbudowane pytanie jako metodę na szybsze uczenie się.

Uczenia się także trzeba się nauczyć, a wydaje się, że w szkole brakuje na to czasu, więc najczęściej czytamy materiał raz za razem, z nadzieją, że w końcu coś zostanie w głowie. Choć powtarzanie jest prostą i skuteczną strategią ułatwiającą zapamiętywanie nie warto na niej poprzestawać.  Dunlosky i wsp. (2013) dokonali przeglądu 10 technik ułatwiających naukę, wśród których każdy znajdzie coś dla siebie. Wiele z nich jest intuicyjnych i z pewnością je stosujesz, niniejszy przegląd ma pomóc Ci stosować je świadomie, i trafnie dobierać technikę do rodzaju materiału. Jeśli szukasz odpowiedzi na pytanie “Jak się skutecznie uczyć?” ten artykuł jest dla Ciebie.

To pierwszy artykuł z serii. Zapraszamy do zapoznania się z kolejnymi.

Rozbudowane pytanie (Elaborative interrogation)

Technika polega na wygenerowaniu wyjaśnienia, dlaczego jakiś fakt lub koncepcja jest prawdziwa. Pomocne jest odpowiadanie samemu sobie na pytania typu „Dlaczego?”, „Dlaczego prawdą jest że….?”, „Jaki jest sens tego, że…?”, „Dlaczego prawdą jest, że…. a nieprawdą, że ….”

Warunki uczenia się

Badacze sprawdzili skuteczność techniki w różnych warunkach. Okazało się, że rozbudowane pytanie jest skuteczne zarówno wtedy, gdy jest świadomie stosowane jak i wówczas, gdy używane jest przypadkowo. Sprawdza się podczas nauki indywidualnej i grupowej.

Charakterystyka ucznia

Technika jest skuteczna u uczniów w różnym wieku, od czwartej klasy aż do studiów, choć przedszkolakom raczej nie pomaga. Okazało się także, że metoda jest bardziej skuteczna dla uczniów osiągających lepsze wyniki w nauce niż dla uczniów, którzy mają problemy z opanowaniem materiału. W związku z tym sprawdzono, jakie korzyści z „Rozbudowanego pytania” odnoszą osoby, które już posiadają dużą wiedzę w odniesieniu do osób, które mają mniejsze zasoby. Wyniki nie były zaskakujące: obie grupy odnoszą korzyści ze stosowania tej metody, jednak osoby z większą wiedzą korzystają bardziej. Nie ma jasności co do tego, czy jakość wygenerowanych wyjaśnień wpływa na proces uczenia. Okazało się, że prawidłowe, sensowne wyjaśnienia są tylko niewiele lepsze od „byle jakich” wyjaśnień marnej jakości. Przyczyna tego stanu rzeczy nie jest znana. 

Rozbudowane pytanie: Typ materiału

Metoda okazała się skuteczna jako pomoc w nauce różnych dziedzin od neurofizologii bólu fantomowego po zagadnienia z księgowości. Najważniejsze jest to, aby wymyślać wyjaśnienia dla pojedynczych informacji, które chcemy zapamiętać.

Rozbudowane pytanie: Rodzaj testu

Rozbudowane pytanie sprawdza się głównie wtedy, kiedy test polega na przywoływaniu konkretnej informacji z pamięci, czyli kiedy od ucznia oczekuje się po prostu odpowiedzi na pytanie, także w formie pytań testowych wielokrotnego wyboru. Już samo pytanie może ułatwiać odpowiedź, ponieważ z czymś się kojarzy. Pozytywne efekty tej metody dla pytań otwartych lub sprawdzających rozumienie tematu są mniej jasne.

Rozbudowane pytanie: Efektywność.

Rozbudowane pytanie wykazuje pozytywny efekt w czasie, osoby uczące się w ten sposób uzyskiwały lepsze wyniki nawet po 180 dniach. Skuteczność tej metody potwierdzono nie tylko w badaniach laboratoryjnych ale i w warunkach naturalnych.

Jak stosować?

Podziel materiał na pojedyncze fakty, koncentrując się na tych, które chcesz zapamiętać. Zapisz je własnymi słowami, a następnie odpowiedz na pytanie „Dlaczego to prawda?” w odniesieniu do wybranych przez Ciebie informacji.

Bibliografia:

Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, M. J., & Willingham, D. T. (2013). Improving Students’ Learning With Effective Learning Techniques. Psychological Science in the Public Interest, 14(1), 4–58. doi:10.1177/1529100612453266

Schaffer D, Kipp K Psychologia rozwoju od dziecka do dorosłości. Gdańsk 2015, Harmonia Universalis.