Badania naukowe
Na początek dobrze będzie wytłumaczyć na czym polegają eksperymenty naukowe. Niemiecki fizjolog, Otto Loewi, uważał, że informacje między neuronami przekazywane są za pomocą związków chemicznych. Nie wiedział jednak jak tego dowieść, w jego czasach uważano, że główną rolę w przekaźnictwie odgrywa elektryczność. Pewnej nocy obudził się ze snu z nowym pomysłem badawczym, który niezwłocznie zanotował. Niestety następnego dnia nie mógł odczytać swoich notatek. Kiedy kolejnej nocy pomysł wrócił do niego we śnie, przystąpił do eksperymentu natychmiast po przebudzeniu. Stymulował serce żaby za pomocą dwóch różnych nerwów aby wywołać określoną reakcję (spowolnienie lub wzrost częstości skurczów). Serce było zanurzone w płynie. Następnie zebrał płyn i umieścił w nim zupełnie inne serce uzyskując taką samą reakcję ale bez stymulacji. Stymulowane serce musiało wydzielać jakąś substancję przenikającą do płynu – w zależności od tego jaki nerw stymulował badacz czynność serca przyspieszała lub zwalniała. Płyn zachował zdolność pobudzania serca właśnie z powodu substancji, która Loewi pobrał w ten pomysłowy sposób. Udało mu się dowieść, że między neuronami zachodzi jeszcze jakiś inny rodzaj komunikacji poza przekaźnictwem elektrycznym. Za swoje osiągnięcie został uhonorowany Nagrodą Nobla.
Badania naukowe w psychoterapii
Efekty terapii
Jak widać na powyższym przykładzie naukowe udowodnienie czegoś, czego nie widać wymaga ogromnej kreatywności. Byłoby nam wszystkim znacznie łatwiej gdyby pojawiły się rzetelne badania określające który typ terapii działa najlepiej w przypadku określonych schorzeń, dla konkretnych typów ludzi. Gdybyśmy dysponowali wynikami badań tego typu moglibyśmy proponować pacjentom taki rodzaj psychoterapii, który z największym prawdopodobieństwem da pozytywne efekty. Niestety, żeby badania były dobre trzeba kontrolować wiele zmiennych, co w przypadku ludzkiej natury jest zwyczajnie niemożliwe. Zmiennych jest po prostu zbyt wiele. Problemy zaczynają się już na samym początku – nie ma zgody nawet co do tego jak zdefiniować sukces w terapii. Czy będzie to poprawa w funkcjonowania relacjach interpersonalnych? Rozwój osobisty i spełnienie? Ustąpienie objawów? A może zdolność do miłości i pracy? Tego rodzaju dylematów jest znacznie więcej. Otto Loewi miał łatwiejsze zadanie, efekt jego eksperymentu był obserwowalny i mierzalny: serce kurczy się szybko, wolno albo wcale.
Współwystępowanie zaburzeń
Pacjenci gabinetów psychoterapeutycznych różnią się od siebie daleko bardziej niż serca żab. Ba! Różnią się daleko bardziej niż serca zwierząt rożnych gatunków. Bardzo ciężko jest zebrać jednolitą grupę badawczą. Na przykład pacjenci z zaburzeniami osobowości typu borderline mogą mieć przecież dodatkowe trudności np. mogą cierpieć na zaburzenia lękowe albo zmagać się z uzależnieniem. Większość osób doświadczających cierpienia psychicznego spełnia w jakimś momencie kryteria jednego lub kilku zaburzeń.
Czy wszyscy terapeuci robią to samo
Żeby określić skuteczność jakiejś formy terapii należałoby zagwarantować, że wszyscy biorący udział w badaniu terapeuci będą się posługiwać dokładnie tą samą metodą. W tym celu sporządza się podręczniki z instrukcjami. Część instrukcji jest specyficzna dla konkretnej metody, część wspólna dla wielu. Wobec tego nie da się stwierdzić, która strategia zadziałała w danym przypadku. Co więcej, okazuje się, że nie sama technika się liczy ale to, z jaką wprawą jest zastosowana. Pewne metody terapeutyczne można zastosować finezyjnie lub niezgrabnie co przekłada się na skuteczność. Wówczas nie badamy skuteczności techniki ale raczej umiejętności i doświadczenie terapeuty.
Wiele problemów metedologicznych sprawia, że zbadanie skuteczności konkretnej szkoły terapeutycznej jest bardzo trudne. Mimo to badacze nie ustają w wysiłkach. Udało się ustalić czynniki leczące w psychoterapii, niezależnie od jej rodzaju. Opiszemy je w kolejnym artykule.
Bibliografia:
Cierpiałowska L. Efektywność poradnictwa psychologicznego i psychoterapii [w] Cierpiałowska L., Sęk H. Psychologia Kliniczna, Warszawa 2019, Wydawnictwo Naukowe PWN
Kolovos, S., Kleiboer, A., & Cuijpers, P. (2016). Effect of psychotherapy for depression on quality of life: meta-analysis. British Journal of Psychiatry, 209(06), 460–468. doi:10.1192/bjp.bp.115.175059
Hilton, L., Hempel, S., Ewing, B. A., Apaydin, E., Xenakis, L., Newberry, S., … Maglione, M. A. (2016). Mindfulness Meditation for Chronic Pain: Systematic Review and Meta-analysis. Annals of Behavioral Medicine, 51(2), 199–213. doi:10.1007/s12160-016-9844-2
Kamenov, K., Twomey, C., Cabello, M., Prina, A. M., & Ayuso-Mateos, J. L. (2016). The efficacy of psychotherapy, pharmacotherapy and their combination on functioning and quality of life in depression: a meta-analysis. Psychological Medicine, 47(03), 414–425. doi:10.1017/s0033291716002774
Czabała, J.C. Czynniki leczące w psychoterapii., 2006 Warszawa, Wydawnictwo naukowe PWN
