Kiedy w obliczu różnych problemów psychicznych czy kryzysów życiowych dojrzewa myśl, że trzeba szukać profesjonalnej pomocy, pojawia się dylemat, do kogo właściwie się udać. Na rynku można spotkać różnych specjalistów, a osoba, która dotychczas nie miała z zagadnieniami zdrowia psychicznego do czynienia zastanawia się, czym właściwie zajmują się psychiatra, psycholog i psychoterapeuta i jakie są między nimi różnice, kto pomoże najlepiej?
Psychiatra – czym się zajmuje.
To lekarz medycyny, który ukończył specjalizację z psychiatrii. W przeciwieństwie do innych specjalistów może przepisać leki oraz wystawić zwolnienie lekarskie. Do psychiatry też najłatwiej się dostać w ramach NFZ, choć terminy bywają odległe. Psychiatra zajmuje się przede wszystkim farmakoterapią zaburzeń i chorób psychicznych, jednak może być także psychoterapeutą. Psychiatra będący jednocześnie psychoterapeutą wykorzystuje w leczeniu farmakologicznym inne umiejętności, które pozwalają czasem nawiązać bardziej trwałe przymierze terapeutyczne z pacjentem. Z uwagi na specyfikę swojej pracy psychiatra często poświęca więcej czasu na rozmowę ze swoimi pacjentami, niż to zwykle bywa w innych gabinetach lekarskich. Przepisanie leków poprzedza wywiadem, a w razie potrzeby i konieczności dostosowuje później leczenie, w trakcie wizyt kontrolnych reagując na to, co zgłasza pacjent. Psychiatra czuwa także nad odstawieniem leków, żeby proces ten mógł się odbyć bezpiecznie. Może skierować pacjenta do szpitala.
Psycholog – co robi.
Psycholog to osoba po magisterskich studiach z zakresu psychologii. Ma uprawnienia do prowadzenia diagnozy psychologicznej w oparciu o wystandaryzowane metody – testy psychologiczne. Posiada również wiedzę na temat psychologii i powinna umieć ją zastosować, a także przekazać pacjentowi w celu poprawienia jego samopoczucia i pomocy w rozwiązaniu problemu. Może posiadać dodatkowe uprawnienia do prowadzenia terapii psychologicznej.
Psycholog kliniczny – kim jest i czym się zajmuje.
To psycholog, który ukończył specjalizację z zakresu psychologii klinicznej (4 dodatkowe lata studiów i wiele miesięcy odbytych staży), oraz zdał egzamin państwowy. Posiada gruntowną wiedzę psychologiczną i jest na bieżąco z najnowszymi metodami diagnozy. Psycholog kliniczny specjalizuje się w jednej z czterech dyscyplin: neuropsychologii, psychologii chorego somatycznie, psychologii dziecięcej lub psychologii klinicznej zaburzeń psychicznych, ale posiada wiedzę z zakresu wszystkich wymienionych podspecjalizacji. W oparciu o wyniki diagnozy proponuje swoim pacjentom takie metody terapii, które najlepiej odpowiadają na ich potrzeby.
Neuropsycholog – co leczy.
Neuropsycholog to psycholog kliniczny, specjalizujący się w neuropsychologii. Potrafi zdiagnozować zaburzenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego w przebiegu udarów i urazów mózgu, w zespołach otępiennych i w całym szeregu innych chorób związanych z mózgiem. Po diagnozie może zaplanować rehabilitację uszkodzonych funkcji, żeby pomóc w powrocie do zdrowia, lub poprawić jakość życia chorej osoby. Wydawałoby się, że w dobie rozwijających się metod obrazowych badania mózgu, pozycja neuropsychologa osłabnie. Nic bardziej mylnego – wprawdzie metody obrazowe dostarczają nam informacji o zaburzeniach struktury, ale o zaburzeniach funkcji informują w sposób bardzo ograniczony. Są jak zdjęcia wykonywane w danym momencie, na podstawie których można jedynie wnioskować o pewnych zależnościach. Neuropsycholog bada uszkodzone funkcje i procesy, co umożliwia zaplanowanie najlepszej formy rehabilitacji, zwłaszcza, że mózg posiada swoją plastyczność, i często pewnym nakładem pracy można pomóc chorej osobie. Rehabilitacja pacjentów przy pomocy fizjoterapii (ćwiczeń, terapii manualnej czy fizykoterapii) nie budzi już prawie żadnych wątpliwości i powszechnie uważana jest za konieczność. Miejmy nadzieje, że rehabilitacja neuropsychologiczna wkrótce zyska podobny status, z pożytkiem dla pacjentów cierpiących w następstwie schorzeń i urazów neurologicznych.
Psychoterapeuta – kim jest.
Może być psychiatrą, psychologiem lub absolwentem pokrewnego kierunku, który dodatkowo ukończył zwykle czteroletni kurs psychoterapii. W ramach poważnych kursów przyszli psychoterapeuci przechodzą terapię własną w określonym wymiarze godzin. Psychoterapeuta posiada uprawnienia do prowadzenia psychoterapii.
Psychoterapeuta zazwyczaj korzysta z pomocy superwizora, któremu przedstawia materiały z prowadzonych terapii, żeby skorzystać z jego wiedzy i poprawić swoją pracę. Psychoterapeuta może posiadać certyfikat Polskiego Towarzystwa Psychologicznego lub Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Żeby uzyskać te certyfikaty trzeba wykazać się długoletnią praktyką, zdać egzamin i udokumentować odbycie wielu godzin superwizji i terapii własnej. W związku z dużą różnorodnością środowiska psychoterapeutycznego osoba będąca psychoterapeutą może legitymować się certyfikatem innego towarzystwa, co również sugeruje, że odbyła gruntowne wykształcenie. Odbycie kursów, przynależność do towarzystw, a także (a może przede wszystkim) poddawanie swojej pracy superwizji stanowią dla pacjenta przesłankę, że specjalista do którego się zgłosił to dobry psychoterapeuta.
Psychoterapia – rodzaje.
Psychoterapia jest metodą leczenia za pomocą rozmowy. Poniżej znajdują się krótkie charakterystyki niektórych szkół terapeutycznych, przedstawione w dużym uproszczeniu. Być może na naszym blogu pojawi się bardziej obszerny artykuł na ten temat, jednak wydaje się, że na początek krótki opis wystarczy, aby zorientować się w czym rzecz.
W zależności od koncepcji teoretycznej najbliższej konkretnemu psychoterapeucie, psychoterapia może koncentrować się na:
– uświadamianiu tego, co nieświadome, aby nasze reakcje mogły być przemyślanie, a nie jak dotychczas automatyczne (psychoterapia psychodynamiczna);
– relacji pomiędzy terapeutą, a pacjentem, będącej pewnego rodzaju poligonem doświadczalnym dla innych relacji poza gabinetem (psychoterapia psychoanalityczna);
– identyfikowaniu automatycznych, dezadaptacyjnych myśli i przekształcaniu ich w inny, bardziej pomocny sposób myślenia (psychoterapia poznawcza);
– zmianie zachowania za pomocą różnych technik, głównie edukacyjnych (psychoterapia behawioralna);
– poszukiwaniu sensu życia i swojego miejsca w świeci, rozwijaniu własnego potencjału (logoterapia, psychoterapia egzystencjalno-humanistyczna);
– analizowaniu związków w rodzinie pochodzenia, poszukiwaniu tradycji i mitów rodzinnych, które obecnie kształtują życie pacjenta (terapia systemowa – zarówno terapia indywidualna jak i terapia rodzin).
