Wobec opisanych wcześniej trudności metodologicznych można się zastanawiać czy warto iść na psychoterapię, skoro ciężko ocenić jej skuteczność w badaniach naukowych. Właściwie można się nawet zastanawiać czy warto być psychoterapeutą, skoro nie ma pewności czy uda się pomóc osobom zgłaszającym się po pomoc.
Czynniki leczące w psychoterapii – czy warto iść na psychoterapię
Okazuje się, że naukowcy wyodrębnili uniwersalne czynniki leczące w psychoterapii, charakterystyczne dla praktycznie wszystkich szkół terapeutycznych. Te czynniki wpływają na poprawę samopoczucia i funkcjonowania pacjentów niezależnie od tego, z czym i do kogo się zgłaszają.
- Relacja terapeutyczna lub inaczej przymierze terapeutyczne. Nawiązanie relacji z życzliwą osobą, która jest uważna, zaangażowana we wspólne rozumienie i szczerze nam kibicuje przekłada się na poprawę samopoczucia. W relacji terapeutycznej można ponadto odnaleźć pewne wzorce postępowania charakterystyczne dla sposobu w jaki zazwyczaj wchodzimy w relacje. Dobry psychoterapeuta zauważy te wzorce i omówi je z pacjentem, dzięki czemu możliwe będzie uniknięcie szkodliwych schematów w przyszłości.
- Okazja do przeżywania emocji. Gabinet psychoterapii jest miejscem w którym możliwe jest doświadczenie, nazwanie i przeżycie emocji. Pacjenci z czasem mogą rozwinąć umiejętność rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych i korzystać z niej korzystać z niej poza gabinetem. Zamiast tłumić emocje, przeżywać je w ciele w postaci bólu albo odreagowywać mogą je między innymi nazwać i wyrazić w sposób akceptowalny społecznie.
- Uczenie się. Skuteczna psychoterapia pozwala nauczyć się nowych sposobów reagowania. Terapia psychodynamiczna pozwala nauczyć się odróżniać świat własnych fantazji i przekonań od świata realnego. Psychoterapia poznawczo-behawioralna umożliwia uczenie się nowych rozwiązań czy nowego sposobu myślenia.
- Ćwiczenie nowych zachowań. Psychoterapia poznawczo-behawioralna daje najwięcej okazji do trenowania nowych zachowań wprost. Pacjenci dostają zadania dzięki którym mogą doświadczyć nowego sposobu reagowania w praktyce. Psychoterapeuta psychodynamiczny również zachęca do weryfikowania przez pacjenta jego założeń w rzeczywistości.
Dobry psychoterapeuta, niezależnie od swojego zaplecza teoretycznego będzie obserwował w jaki sposób jego interwencje wpływają na stan pacjenta zarówno krótkofalowo jak i w dalszej perspektywie. Przeprowadzi także rzetelną diagnozę, czasem w formie wywiadu ustrukturyzowanego albo innych uznanych metod psychologicznych. Większość psychoterapeutów poddaje się superwizji – omawia swoją pracę z doświadczonym terapeutą aby zwiększyć swoją efektywność i sprawdzić czy coś nie umknęło ich uwadze. Niektórzy przeprowadzają badania psychologiczne przed, w trakcie i po terapii aby określić dynamikę zmian. Skuteczna psychoterapia wymaga także określenia celów terapii oraz wskaźników po których je ocenimy, trzeba wiedzieć dokąd się zmierza aby dojść do celu. Często nieodłącznym elementem skutecznej psychoterapii jest współpraca w zespole specjalistów – psychoterapeutów, fizjoterapeutów i lekarzy.
Jednocześnie prawdą jest, że nie każda psychoterapia działa, nie przez cały czas i nie na każdego.
W wielu przypadkach cierpienie psychiczne wiąże się z tak dużymi stratami, że poszukiwanie odpowiedzi na pytanie „czy warto iść na psychoterapię” zupełnie nie dziwi. Koszty są duże – psychoterapia wymaga zaangażowania finansowego, czasowego i emocjonalnego. To ogromny wysiłek dla pacjenta, który i tak jest już obciążony. Psychoterapia wiąże się z ryzykiem i każdy potencjalny pacjent powinien je ocenić indywidualnie, według swojej wiedzy.
Zdecydowanie się na terapię może być zarazem pierwszym przejawem kiełkującej nadziei na zmianę.
Bibliografia:
Cierpiałowska L. Efektywność poradnictwa psychologicznego i psychoterapii [w] Cierpiałowska L., Sęk H. Psychologia Kliniczna, Warszawa 2019, Wydawnictwo Naukowe PWN
Kolovos, S., Kleiboer, A., & Cuijpers, P. (2016). Effect of psychotherapy for depression on quality of life: meta-analysis. British Journal of Psychiatry, 209(06), 460–468. doi:10.1192/bjp.bp.115.175059
Hilton, L., Hempel, S., Ewing, B. A., Apaydin, E., Xenakis, L., Newberry, S., … Maglione, M. A. (2016). Mindfulness Meditation for Chronic Pain: Systematic Review and Meta-analysis. Annals of Behavioral Medicine, 51(2), 199–213. doi:10.1007/s12160-016-9844-2
Kamenov, K., Twomey, C., Cabello, M., Prina, A. M., & Ayuso-Mateos, J. L. (2016). The efficacy of psychotherapy, pharmacotherapy and their combination on functioning and quality of life in depression: a meta-analysis. Psychological Medicine, 47(03), 414–425. doi:10.1017/s0033291716002774
Czabała, J.C. Czynniki leczące w psychoterapii., 2006 Warszawa, Wydawnictwo naukowe PWN
