ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response) jest  stanem percepcyjnym, w którym pewne bodźce – zazwyczaj słuchowe i wzrokowe – powodują pojawienie się przyjemnego mrowienia, rozchodzącego się od czubka głowy, by następnie objąć ramiona i plecy (Fredborg i wsp. 2017). W opinii publicznej ASMR pojawiło się w 2010 roku, kiedy to na forach internetowych ludzie zaczęli wymieniać się doświadczeniami związanymi z odczuwaniem dotychczas nienazwanego uczucia przyjemnych dreszczy (Beck 2013). Od tego czasu Internet zalała fala filmów, w których przy użyciu mikrofonów binauralnych twórcy ASMR starają się za pomocą różnych wyzwalaczy słuchowych i wzrokowych (triggerów) wywołać wrażenie ASMR u swoich widzów. Niektórzy używają ASMR by pozbyć się uciążliwych objawów takich jak bezsenność czy obniżenie nastroju, inni zaś korzystają z niego by się zrelaksować (Barratt, Davis 2015). Aby doświadczyć ASMR trzeba używać słuchawek.

ASMR a dreszcze w czasie słuchania muzyki

Na razie nauka nie rozwikłała zagadki czym jest ASMR, podejrzewa się, że jest to zjawisko inne od dreszczy pojawiających się czasem w trakcie słuchania muzyki. Wprawdzie w obu sytuacjach dreszcze pojawiają się, gdy jednostka jest skoncentrowana i w pełni zaangażowana w percepcję bodźców, dodatkowo w obu przypadkach występują duże różnice indywidualne w tym, co wywołuje owe dreszcze.   Pomimo podobieństw występują znaczące różnice, których nie da się lekceważyć. Dreszcze pojawiające się w trakcie słuchania muzyki przebiegają przez ciało falą, zaś mrowienie ASMR może utrzymywać się nawet kilka minut. Poza tym reakcji na muzykę zwykle towarzyszy stan pewnego pobudzenia emocjonalnego, wzruszenie. W trakcie doświadczania ASMR ludzie są zrelaksowani i odprężeni (Fredborg i wsp. 2017).

ASMR a flow i mindfulness

Wydaje się, że ASMR może mieć co nieco wspólnego z „przepływem” (ang. flow) – czyli stanem z pogranicza satysfakcji i euforii, pojawiającym się w trakcie całkowitego oddania się jakiejś czynności, kiedy zmniejsza się świadomość upływu czasu (Barratt, Davis 2015). Kennon i wsp. 2015 zauważają, że flow różni się w zasadniczy sposób od uważności (mindfulness) – innego popularnego w ostatnim czasie pojęcia psychologicznego. Uważność to stan w którym jesteśmy świadomi wykonując różne czynności, flow pojawia się, gdy się w czynności zatracamy. Niektórzy uważają, że flow to stan zbliżony do hipnozy, co znalazło potwierdzenie w badaniach (Bowers 2018). Ciekawe byłyby badania nad ASMR w kontekście uważności, wyniki mogłyby okazać się interesujące. Na razie musimy obejść się smakiem, badań nad ASMR jest jak na lekarstwo.

 ASMR a hipnoza

Nie ma badań na ten temat, ale ktoś się powinien tym zająć. Z doświadczenia wiem, że podobne do ASMR wrażenie można wywołać za pomocą autosugestii. Wprowadzając się w stan relaksacji czy autohipnozy można koncentrować się na cieple rozchodzącym się od czubka głowy, przez potylicę ku ramionom i plecom. Mam poczucie, że w ten sposób rówież można wywołać ASMR. Co więcej – filmy zamieszczone na Youtube są często nagrywane z bliskiej odległości, z perspektywy obserwatora co sprzyja (w moim poczuciu) koncentracji na przekazie.  Zdaniem Meinholda (2014) hipnoza jest normalnym stanem świadomości pojawiającym się spontanicznie w ciągu dnia, wywoływanym w sytuacjach zwiększonej koncentracji, przy wykonywaniu wyćwiczonych lub utrwalonych schematów zachowania, w trakcie słuchania muzyki disco czy w kontakcie z osobami o bardzo wysokim poziomie autorytetu. Nagrania ASMR wydają się spełniać niektóre warunki: w trakcie sesji ASMR oczekuje się od widza, że skoncentruje się na prezentowanych bodźcach, a w ASMR typu role play, gdzie lekarz dokonuje badania mamy także do czynienia z figurą autorytetu.  Jak już wspomniałam – dobrze byłoby, gdyby ktoś zaprojektował jakieś mądre badania, zgłębiające ten problem.

ASMR a synestezja

Synestezja pojawia się w sytuacji gdy bodźce wywołuje wrażenie z innego zmysłu, niż ten, którym jest odbierany. Wydaje się, że to zjawisko może mieć związek z ASMR, gdzie wrażenia wzrokowe i słuchowe wywołują mrowienie jak przy dotyku. Okazuje się, że wśród osób doświadczających ASMR jest więcej synestetyków (5,9%)  niż w populacji ogólnej (4,4%)   (Barratt, Davis 2015). Warto jednak zauważyć, że intensywność doświadczeń ASMR może być zmniejszana przez ludzi, którzy go doświadczają, w przeciwieństwie do wrażeń synestetycznych , na które osoba nie ma wpływu (Smith i wsp. 2016).

ASMR a mizofonia

Mizofonia charakteryzuje się pojawieniem nieprzyjemnych odczuć w tym złości w odpowiedzi na bodźce słuchowe takie jak żucie, mlaskanie, siorbanie czy siąkanie nosa. Osoba cierpiąca na mizofonię zdaje sobie sprawę ze swojej nadmiarowej reakcji i wie, że nie jest ona wywołana na przykład tym, że dźwięk jest głośny (Rouw, Erfanian 2018). Wydaje się, że mogą istnieć pewne związki między mizofonią a ASMR, ale dotychczas nie wiadomo jakie J Dla osób doświadczających mizofonii pewnie będzie dużym zaskoczeniem to, że na Youtube pełno jest filmów z nagraniami dźwięków żucia, mlaskania oraz nagrań symulujących lizanie ucha. UWAGA! Materiał poniżej tylko dla ludzi o mocnych nerwach!

Kto może doświadczać ASMR

Okazuje się, że ludzie doświadczający ASMR różnią się od pozostałych cechami osobowości oraz aktywnością neuronalną w sieci wzbudzeń podstawowych (DMN) (Fredborg i wsp. 2017; Smith i wsp. 2016).

Osoby doświadczające ASMR są bardziej otwarte na doświadczenie – mogą mieć tendencję do przejawiania większej ciekawości, niekonwencjonalności, łatwiej porusza ich sztuka i mają szersze zainteresowania oraz bogatszą wyobraźnię. Są także wrażliwsze emocjonalnie i mogą być bardziej skłonne do koncentrowania się na zmianach we własnym ciele (wyższe wyniki w skali neurotyzmu). Co ciekawe, są także mniej sumienne i mniej ugodowe. Autorzy badania zauważają, że nie ma powodów by przypuszczać, że osoby doświadczające ASMR mają trudności z samodyscypliną, dlatego związek między sumiennością a ASMR wymaga dalszych badań. Podobnie rzecz ma się z ugodowością – dokładniejsze badania są potrzebne, aby wyjaśnić tę zależność. Łatwiej zrozumieć związek między ekstrawersją, a ASMR. Okazuje się, że ekstrawertycy rzadziej są zdolni do doświadczania tych przyjemnych  odczuć. Zdaniem badaczy ma to sens – osoby skoncentrowane bardziej na otoczeniu niż doświadczeniach wewnętrznych mogą mieć trudności w osiągnięciu ASMR (Fredborg i wsp. 2017).

Sieć wzbudzeń podstawowych (ang. default mode network – DMT) składa się z pewnych struktur mózgowych (jak np. przyśrodkowa kora przedczołowa, hipokamp, zakręt zębaty, zakręt hipokampa itd.). Kiedy w środowisku nie pojawiają się angażujące bodźce, a jednostki nie pochłania żadne zadanie, neurony w tych strukturach zmiennie się aktywują. Okazuje się, że w pewnych rejonach DMT osób zdolnych do odczuwania ASMR odnotowuje się większe podbudzenie, w innych zaś mniejsze niż w grupie kontrolnej, która nie doświadcza tego przyjemnego mrowienia (Smith i wsp. 2016).

Jakie bodźce wywołują ASMR

Niezwykle ważna jest atmosfera panująca w filmie – ma być relaksująco, zapraszająco i wesoło,  a środowisko ma być dobrze zorganizowane. Ankietowani zdecydowanie odrzucają filmy, które charakteryzują się atmosferą pełną niebezpieczeństwa. Używane przez twórców przedmioty powinny być realistyczne, filmowane z odległości od 60 cm do 1 m. Co ciekawe, obserwowanie przelewania płynu jest efektywne nawet wtedy, gdy ogląda się je z około 2 m. Bardzo silnym wyzwalaczem jest koncentrowanie się na dźwiękach wydawanych przez przedmioty, którymi manipuluje gospodarz filmu, oraz zwrócenie uwagi na materiał z jakiego są wykonane. Pomaga także koncentrowanie uwagi odbiorcy na niewielkich detalach używanych przedmiotów (Barratt, Spence, Davis 2017).

Przed oglądnięciem filmu załóż słuchawki dla uzyskania efektu!

Wśród skutecznych wyzwalaczy znalazło się: szeptanie (75%), poświęcanie osobistej uwagi (69%), pewne dźwięki takie jak szeleszcząca folia czy stukanie palcami o różne faktury (64%), powolne ruchy (53%) oraz powtarzające się ruchy (13%)(Barratt, Davis 2015).

Szczególnie interesujące dla mnie jako psychologa są bodźce związane z okazywaniem troski i poświęcaniem uwagi. Warto byłoby przeprowadzić badania w kontekście teorii relacji z obiektem. Być może osoby preferujące tę formę relaksu mają trudności w budowaniu satysfakcjonujących relacji albo są zwyczajnie osamotnione?

 Zastosowanie ASMR 

ASMR poprawia nastrój, szczególnie u osób, które zmagają się z zaburzeniami nastroju. U niektórych ludzi zmniejsza także odczuwanie bólu. Niektórzy stosują ASMR żeby łatwiej zasnąć lub po prostu się zrelaksować. Około 5% osób korzysta z tego wrażenia, aby pobudzić się seksualnie (Barratt, Davis 2015). Rzeczywiście – niektóre filmy na Youtube mają erotyczny wydźwięk.

Czy ASMR jest bezpieczne? ASMR Opinia psychologa

Powiedzmy tak: krzesło jest bezpieczne tak długo, jak się na nim spokojnie siedzi. Leki również w pewnej dawce wykazują działanie terapeutyczne, w innej zaś stają się trucizną. Mam poczucie, że ASMR stosowane z głową może przynieść wiele korzyści, jednocześnie mogę sobie również wyobrazić jak szkodliwe mogłoby się okazać w pewnych okolicznościach. Sugerowałabym na przykład dużą ostrożność w stosowaniu ASMR u osób ze schizofrenią.

O ile łagodzenie następstw obniżonego nastroju czy radzenie sobie z bezsennością i nadmiernym stresem za pomocą ASMR wydaje się być dobrym rozwiązaniem, o tyle unikałabym go jako jedynej formy leczenia u osób z zaburzeniami osobowości czy nasilonymi zaburzeniami lękowymi o typie fobii społecznej i agorafobii. Jeżeli trudności są duże i dotyczą różnych sfer funkcjonowania warto skorzystać z psychoterapii, od poważnych problemów często trudno się zdystansować i pomoc z zewnątrz się przydaje.

ASMR może mieć duży potencjał terapeutyczny. Miejmy nadzieję, że środowiska akademickie zainteresują się możliwościami zastosownia ASMR w terapii i zaprojektują stosowne badania, które sprawdzą skuteczność tej metody w odniesieniu do różnych jednostek chorobowych.

Jako metoda relaksacji ASMR wydaje się być bezpieczne, w sytuacji doświadczania poważniejszych problemów ze zdrowiem psychicznym zalecałabym ostrożność, a w razie potrzeby kontakt z psychologiem, psychiatrą lub psychoterapeutą.  Samoleczenie może nie wystarczyć.

Bibliografia

Kennon M. Sheldon, Mike Prentice. Marc Halusic The Experiential Incompatibility of Mindfulness and Flow Absorption, Social Psychological and Personality Science 2015, Vol. 6(3) 276-283

Bowers J, Na H, Elkins G. FLOW AND HYPNOTIZABILITY IN A COLLEGE STUDENT POPULATION. Int J Clin Exp Hypn. 2018 Jul-Sep;66(3):331-342. doi: 10.1080/00207144.2018.1468159.

Rouw R, Erfanian M. A Large-Scale Study of Misophonia. J Clin Psychol. 2018 Mar;74(3):453-479. doi: 10.1002/jclp.22500. Epub 2017 May 31.

Barratt EL, Davis NJ. Autonomous Sensory Meridian Response (ASMR): a flow-like mental state. PeerJ. 2015 Mar 26;3:e851. doi: 10.7717/peerj.851. eCollection 2015.

Smith SD, Katherine Fredborg B, Kornelsen J.An examination of the default mode network in individuals with autonomous sensory meridianresponse (ASMR). Soc Neurosci. 2017 Aug;12(4):361-365. doi: 10.1080/17470919.2016.1188851. Epub 2016 May 31.

Fredborg B, Clark J, Smith SD. An Examination of Personality Traits Associated with Autonomous Sensory Meridian Response(ASMR). Front Psychol. 2017 Feb 23;8:247. doi: 10.3389/fpsyg.2017.00247. eCollection 2017.

Barratt EL, Spence C, Davis NJ. Sensory determinants of the autonomous sensory meridian response (ASMR): understanding the triggers. PeerJ. 2017 Oct 6;5:e3846. doi: 10.7717/peerj.3846. eCollection 2017.