Osobowość unikająca

Rozpoznanie „osobowość unikająca” stawia się osobom, które podobnie jak pacjenci z rozpoznaniem osobowości schizoidalnej (zobacz artykuł o osobowości schizoidalnej i schizotypowej) wycofują się z relacji międzyludzkich. Różnica polega na tym, że osoby o osobowości unikającej wycofują się bo bardzo się boją, jednocześnie pragnąc być w relacjach. Pojawia się słuszne pytanie, czy warto mówić w ogóle o osobowości unikającej, skoro do dyspozycji diagnosty jest inna, dobrze poznana kategoria zaburzeń tj. fobia społeczna.

Objawy osobowości unikającej (co najmniej 4 z poniższych):

1. Unikanie aktywności zawodowej wymagającej bliskich kontaktów z ludźmi
2. Unikanie angażowania się w relacje jeśli nie ma się pewności, że się jest lubianym
3. Powściągliwość w relacjach z obawy przed ośmieszeniem
4. Zaabsorbowanie myślami o krytyce i odrzuceniu
5. Wycofywanie się z nowych sytuacji społecznych z poczuciem niedostosowania
6. Spostrzeganie siebie jako osoby nieatrakcyjnej, społecznie niezgrabnej
7. Unikanie ryzyka i angażowania w nowe sytuacje w obawie przed uczuciem zakłopotania (Gabbard)

Fobia społeczna to lęk ujawniający się w sytuacjach, w których osoba może być obserwowana przez innych. Dotyczy przede wszystkim przemawiania lub występowania przed publicznością, jedzenia i picia w miejscach publicznych, a także pisania w towarzystwie lub nawet rozmawiania z inną osobą. Silny lęk pojawiający się w tych sytuacjach prowadzi do unikania ich przez osobę doświadczającą fobii (Morrison 2016).

Osobowość unikająca często bywa mylona z narcyzmem typu nadwrażliwego (Zobacz artykuł o rodzajach narcyzmu). W populacji występuje często, doświadcza jej od 2-5% społeczeństwa.

Osobowość unikająca – rozumienie psychodynamiczne.

Wygląda na to, że w powstaniu osobowości unikającej duże znaczenie może mieć temperament. Temperament to zestaw wrodzonych cech, w które ludzie wyposażeni są na starcie. Przyjmuje się, że są to cechy wrodzone i dziedziczone. Część osób rodzi się wyposażona w większą niż u innych tendencję do unikania zagrożeń i stresujących sytuacji. Prawdopodobnie, jeśli taka osoba doświadczy krzywd, odrzucenia i trudnych sytuacji społecznych może stać się nieśmiała, a później unikająca (Gabbard za Kagan 1988, Nachmias 1996). Współczesne badania zdają się potwierdzać związek wrodzonej nieśmiałości z późniejszymi problemami emocjonalnymi u dzieci (Abulizi 2017).

Dojmującym uczuciem dla osób o osobowości unikającej jest poczucie wstydu – wstydzą się tego, że ich „ja” nie dorasta do wewnętrznych standardów, a ujawnianie siebie sprawia że czują się obnażeni i bezbronni. Trudno wskazać na okres w życiu dziecka kiedy wstyd ma szczególne znaczenie, bo pojawia się na przestrzeni całego dzieciństwa, od mniej więcej 8 miesiąca życia. Wstyd można rozumieć jako chęć ukrywania siebie(Gabbard).

Leczenie osobowości unikającej i osobowości zależnej

Psychoterapia jest skuteczną metodą leczenia zaburzeń osobowości tego typu (Gabbard za Svartberg 2004, Winston 1994).

Posłuchaj na Spotify naszego Podcastu o zdrowiu!

Jeśli uważasz nasze treści za wartościowe podziel się nimi z bliskimi osobami lub napisz komentarz. To pomaga nam zwiększyć zasięg i dotrzeć naszym materiałom do szerszego grona odbiorców, dla których dbanie o zdrowie jest ważne.

Jeśli chcesz jeszcze lepiej dbać o zdrowie dołącz do naszej bezpłatnej grupy facebookowej gdzie otrzymasz od nas w prezencie więcej materiałów i wsparcie społeczności. Zapraszamy Cię także do polubienia naszej strony na FB, dzięki temu będziesz na bieżąco ze wszystkimi naszymi publikacjami.

Wnioskami i pytaniami możesz się z nami podzielić w komentarzach. Odpowiadamy zwykle we wtorki i piątki. A tymczasem bądź zdrów! Bądź zdrowa!

Bibliografia:

Abulizi X i wsp. Temperament in infacy and behawioral and emotional problems at age 5.5: The EDEN mother-child cohort. Doi: 10.1371/journal.pone.0171971.eCollection 2017.

Morrison J. DSM-5® Beztajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Gabbard G. O. Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej. Kraków 2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego