Rehabilitacja neurologiczna

Neuropsychologia bada związki organicznych uszkodzeń mózgu z zachowaniem, neuropsycholog potrafi również zaplanować rehabilitację funkcji poznawczych. W fizjoterapii odpowiednikiem neuropsychologii jest rehabilitacja neurologiczna, której założenia postanowiłem sobie w ostatnim czasie odświeżyć. Przypomniałem sobie wówczas jak różna od rehabilitacji neurologicznej jest rehabilitacja ortopedyczna, którą się najczęściej zajmuję. Rehabilitacja ortopedyczna jest przeze mnie częściej wykorzystywana, prawdopodobnie z uwagi na to, że urazy bardziej kojarzą się z fizjoterapią, więc częściej zaglądają do mnie pacjenci po urazach (zarówno nagłych jak i odwleczonych w czasie). Warto jednak pamiętać, że nie ma sztywnych podziałów w rehabilitacji i różne metody można wykorzystać w różnych sytuacjach, w zależności od tego, na co pacjent najlepiej reaguje.

Postaram się przedstawić pokrótce kilka cech rehabilitacji neurologicznej, uważam, że te założenia, umiejętnie wykorzystane, mogą być pomocne w innych schorzeniach, które nie mają podłoża neurologicznego.

Cechy rehabilitacji neurologicznej

Rehabilitacja neurologiczna skupia się na centrali, przedmiotem jej zainteresowania nie jest dysfunkcja kończyny lecz mózg, centrum kontroli. To organiczne uszkodzenia mózgu są przyczyną trudności, dlatego praca wymaga jak największej świadomej pracy pacjenta, z wykorzystaniem całego jego zaplecza. W mojej opinii świadoma praca pacjenta jest ważna niezależnie od rodzaju leczenia – wówczas pacjent aktywnie uczestniczy w procesie leczenie, a nie jest jedynie jego biernym odbiorcą.

Rehabilitacja neurologiczna jest ustrukturyzowana. Przebiega w konkretny sposób – kolejne etapy rehabilitacji przypominają drogę, jaka pokonuje dziecko w czasie pierwszego roku życia aby finalnie samodzielnie się poruszać (zobacz artykuły o rozwoju psychomotorycznym w pierwszym, drugim, trzecim i czwartym kwartale pierwszego roku życia). Dla Pacjenta może to być proces nieco żmudny bo konieczne jest opanowanie jednego etapu aby przejść do następnego. Możemy na przykład zacząć od ćwiczeń na plecach z dużą płaszczyzną podparcia by potem stopniowo ją zmniejszać przez siad czy pozycje na czworakach, aż do lokomocji na dwóch nogach. Trudno wymagać biegania od kogoś, kto nie jest w stanie samodzielnie siedzieć. Pełna życzliwości, wyrozumiała postawa fizjoterapeuty, który nie ponagla, pomaga pacjentowi rozwinąć w samym sobie cierpliwość w oczekiwaniu na postępy leczenia.

Kontrola i stabilność jest priorytetem – układ nerwowy pełni rolę czujnika, który zbiera informacje, a następnie przetwarza je i odpowiednio na nie reaguje. Wobec tego rehabilitacja neurologiczna nie wymaga siły ale mimo to może być trudna i subtelna. Od pacjenta oczekuje się maksimum kontroli aby prawidłowo wykonał ćwiczenie. Prawidłowa stabilizacja i kontrola ciała dobrze wpływa na różne funkcje organizmu.

Proste i intuicyjne formy ćwiczeń – patrząc z boku ćwiczenia, które są najbardziej pomocne wyglądają zdumiewająco prosto (machanie ręką), a czasem nawet komicznie (chodzenie do tyłu). Na prostocie opiera się wielka siła tej formy rehabilitacji. Rehabilitacja neurologiczna bazuje na ruchach znanych, wykonywanych często, czyli w dużej mierze zautomatyzowanych. Pacjentowi należy wyjaśnić zasadność stosowanych ćwiczeń, w czym również duże znaczenie odgrywa relacja terapeutyczna. Pacjent musi wiedzieć, dlaczego ćwiczymy z nim to, co kiedyś robił bez trudu i bez przerwy. Wykonywanie czynności, które były zautomatyzowane, najbardziej angażuje uszkodzony mózg, a to on jest przecież przedmiotem rehabilitacji.   

Rehabilitacja neurologiczna może być wykorzystana w innych niż neurologiczne problemach. Tak jak wspomniałem na początku, nie ma przymusu stosowania tych ćwiczeń tylko u osób z zaburzeniami o podłoży neurologicznym. Przykładem zastosowania zjawisk wykorzystywanych w rehabilitacji neurologicznej w innego rodzaju problemach mogą być irradiacje tj. przenoszenie napięcia. Dzięki irradiacji można pracować nawet bardzo słabymi mięśniami bez konieczności dotykania ich. Chodzi o to, że kiedy pewne grupy mięśni napinamy świadomie, inne mięśnie napinają się automatycznie bez udziału świadomej woli. Żeby tego doświadczyć wystarczy siedząc na krześle starać się przesunąć coś bardzo ciężkiego np. biurko.  Zauważymy wówczas z łatwością, że mięśnie w drugiej nodze napinają się. Tego typu zjawisko można wykorzystać np. w pracy z kończyną unieruchomioną w gipsie. Ćwiczymy wówczas zdrową nogę, a chora rehabilituje się niejako przy okazji, a przy tym bardzo delikatnie.  

Można powiedzieć , że ćwiczenia, które mają usprawnić nasz układ nerwowy maja inne priorytety niż tradycyjne ćwiczenia oparte na sile i szybkości. W rehabilitacji neurologicznej chodzi przede wszystkim o kontrolę,  równowagę i precyzję ruchów. Ciekawe, że joga i pilates mają podobne założenia, a ich zwolennicy mogą nawet nie zdawać sobie sprawy, jak wspaniale wykonywane ćwiczenia oddziałują na mózg i szlaki nerwowe. 

Rehabilitacja neurologiczna – wskazania

Mam nadzieję, że w pierwszej części artykułu jasno przedstawiłem mój pogląd na rehabilitację. Moim zdaniem sztywność podejścia nie jest dobrym doradcą w planowaniu terapii dla konkretnej osoby, zgłaszającej się ze specyficznym dla niej problemem. Dolegliwości, w których może pomóc rehabilitacja neurologiczna to m.in.:

• Stan po operacji;
• Rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy (alloplastyka);
• Rehabilitacja po udarze;
• Rehabilitacja w chorobie Parkinsona;
• Osłabienie kończyn;
• Ból kręgosłupa, ból pleców;
• Zamrożony bark. 

Zapraszamy na Spotify, gdzie możesz posłuchać naszego Podcastu o Zdrowiu!
Jeśli uważasz nasze treści za wartościowe podziel się nimi z bliskimi osobami lub napisz komentarz. To pomaga nam zwiększyć zasięg i dotrzeć naszym materiałom do szerszego grona odbiorców, dla których dbanie o zdrowie jest ważne.
Jeśli chcesz jeszcze lepiej dbać o zdrowie dołącz do naszej bezpłatnej grupy facebookowej gdzie otrzymasz od nas w prezencie więcej materiałów i wsparcie społeczności. Zapraszamy Cię także do polubienia naszej strony na FB, dzięki temu będziesz na bieżąco ze wszystkimi naszymi publikacjami.
Wnioskami i pytaniami możesz się z nami podzielić w komentarzach. Odpowiadamy zwykle we wtorki i piątki. A tymczasem bądź zdrów! Bądź zdrowa!