Psychoterapia rozwija się od przeszło stu lat i można by było oczekiwać, że po takim czasie będzie przynosić coraz lepsze rezultaty. I rzeczywiście, dbałość o standardy, dopracowywanie interwencji terapeutycznych czy rozwijanie praktyki psychologicznej opartej na dowodach (evidence-based practice in psychology EBPP) pozytywnie wpłynęło na jakość usług psychoterapeutycznych. Pomimo metodologicznych trudności od lat dostarczane są dowody naukowe na skuteczność psychoterapii (sprawdź dlaczego trudno zbadać skuteczność psychoterapii). Prawdą jest jednak, że psychoterapia nie działa zawsze i nie na każdego. Dlaczego psychoterapia czasem nie działa?
Jeżeli coś w procesie psychoterapeutycznym idzie nie tak, możemy się spodziewać problemów z trzech stron.
Żeby można było mówić o psychoterapii potrzebujemy pacjenta/klienta dla którego świadczona będzie usługa, terapeuty i interwencji. Gdyby w tym układzie zostawić pacjenta i terapeutę, ale bez interwencji mielibyśmy do czynienia ze zwykłą rozmową. Jeżeli zostawimy pacjenta/klienta i interwencję, ale bez terapeuty możemy mówić o samoleczeniu. Terapeuta z interwencją, ale bez pacjenta najprawdopodobniej potrzebuje szkolenia z marketingu J
Dla psychoterapii konieczne jest występowanie wszystkich trzech elementów układu, jak w grafice poniżej.
Kiedy psychoterapia nie działa
Ponieważ wszystkie elementy mają wpływ na przebieg procesu psychoterapii, gdy psychoterapia zawodzi w badaniach klinicznych może to wynikać z trzech powodów:
Interwencja jest nieskuteczna – dlaczego psychoterapia czasem nie działa
Interwencje to techniki, które psychoterapeuta stosuje podczas sesji, żeby osiągnąć cele terapeutyczne. Niektóre są bardzo specyficzne jak na przykład analiza stanów pobudzenia nerwu błędnego w oparciu o bicie serca podczas oddychania (drabina stanów autonomicznych), inne są bardziej ogólne jak na przykład odzwierciedlanie. Interwencje terapeutyczne są najczęściej badane, jeśli okazują się skuteczne dla pewnych grup osób trafiają na listę EBPP (evidence-based practice in psychology).
Pacjent/Klient jest zredukowany do swojej diagnozy – dlaczego psychoterapia czasem nie działa
Podczas badania skuteczności psychoterapii starannie dobiera się grupę badawczą pod kątem diagnozy. Także w procesie psychoterapii diagnoza jest bardzo istotna, ponieważ pomaga dobrać skuteczne interwencje. Trzeba jednak pamiętać, że dwie osoby z tą samą diagnozą mogą się od siebie bardzo różnić. Zaburzenia lękowo-depresyjne mogą równie dobrze wynikać z trudnej historii życia, co z zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy. Interwencja terapeutyczna skuteczna dla jednej osoby może się okazać nieskuteczna dla innej, nawet jeśli mają tę samą diagnozę. Co więcej takie zmienne jak zdrowie fizyczne, osobowość, oczekiwania wobec terapii, gotowość i zaangażowanie, wsparcie społeczne czy status zawodowy pacjenta/klienta także mają wpływ na efekty terapii. Gdy terapia zawodzi bardzo trudno jest stwierdzić w jakim stopniu przyczyniła się do tego nieodpowiednia interwencja, a w jakim pewne cechy klienta czy jego otoczenia.
Minimalizowanie roli terapeuty jako osoby – dlaczego psychoterapia czasem nie działa
W badaniach dużą wagę przywiązuje się do tego, żeby psychoterapeuci byli jednakowo wyszkoleni i nadzorowani. W rzeczywistości terapeuci różnią się od siebie o wiele bardziej, niż są do siebie podobni. Różnice demograficzne takie jak wiek czy płeć nie mają wielkiego wpływu na efekty terapii, ale zmienne takie jak doświadczenie zawodowe, stabilność emocjonalna, system przekonań, czy osobowość już tak. To kim jest terapeuta może mieć większy wpływ na efekt terapii niż to, jak skuteczne interwencje stosuje.
Żeby psychoterapia mogła się udać konieczne jest dobre dopasowanie wszystkich trzech elementów: dobry psychoterapeuta, zaangażowany pacjent/klient i skuteczna strategia.
Jeśli zastanawiasz się, czy pora kończyć terapię zaglądnij tutaj.
Bibliografia:
Cierpiałowska L. Sęk H. ( 2016) Psychologia kliniczna. Warszawa: PWN.
Na podstawie: https://www.psychologytoday.com/us/blog/smashing-the-brainblocks/201603/the-3-reasons-why-psychotherapy-fails
