Ukradli połowę kotleta! (zaniedbywanie stronne)

Co to jest zaniedbywanie stronne? Przykład kliniczny najlepiej to zilustruje:

Pacjent w stołówce szpitalnej robi karczemną awanturę kucharce, oskarżając ją o to, że wydała mu tylko połowę kotleta. Jest poruszony i zły, nie dość że jest chory to jeszcze każą mu głodować. Przyjechał tu się leczyć a nie odchudzać! Kucharka słucha pokornie i ukradkiem zerka na talerz pacjenta, gdzie spostrzega niedojedzony, solidny kawałek mięsa. Nauczona wieloletnim doświadczeniem pracy na oddziale rehabilitacji neurologicznej mówi:  – Niech pan troszkę obróci talerz i się przyglądnie. Może pana kotlet się znajdzie. – Rzeczywiście! – mówi zdziwiony pacjent. – Jak mogłem go nie zauważyć?   

Jednostronne zaniedbywanie przestrzeni (połowicza agnozja przestrzenna, agnozja wzrokowo-przestrzenna)

Tego typu przygody są codziennością dla niektórych pacjentów z uszkodzeniem płata ciemieniowego, najczęściej prawej (niedominującej) półkuli. Zespół zaniedbywania stronnego polega na tendencji do ignorowania połowy przestrzeni, zwykle po stronie przeciwnej do uszkodzenia mózgu. Chory może czytać tylko połowę strony, zjadać połowę swojej porcji, może nie posługiwać się sztućcami po stronie zaniedbywanej, albo obijać się o ścianę idąc korytarzem. Najczęściej zaniedbywana jest lewa połowa pola percepcyjnego. Pacjenci często nie potrafią sobie uświadomić, że ich sytuacja wynika z choroby, i szukają innych wyjaśnień dla “przygód”, które ich spotykają. Jednostronne zaniedbywanie przestrzeni należy odróżnić od innych postaci zespołu zaniedbywania, które opisane są poniżej.

Nieuwaga połowicza (hemi-inattention)

To niezdolność do reagowania na bodźce eksponowane po stronie ciała przeciwległej do uszkodzenia mózgu. Od jednostronnego zaniedbywania przestrzeni różni się tym, że pacjent może dostrzec bodziec, jeśli zwróci się uwagę pacjenta w jego kierunku.

Nieuwaga sensoryczna (wygaszanie sensoryczne, tłumienie sensoryczne, rywalizacja percepcyjna)

W tym przypadku pacjent nie zauważa bodźca, jeśli w drugiej połowie pola percepcyjnego znajduje się bodziec konkurencyjny. Jeżeli podobne bodźce docierają do chorego z dwóch stron, może on nie zauważyć tych, które napływają od strony lewej (jeśli uszkodzenie mózgu znajduje się po stronie prawej).

Zaniedbywanie stronne – rodzaje:

Objawy zaniedbywania stronnego mogą przybierać różne formy. Czasem daje się je zauważyć w codziennym życiu, a czasem, gdy są bardziej dyskretne ich ujawnienie wymaga zastosowania specjalnego testu. Herzyk (2009) wymienia kilka rodzajów zaniedbywania stronnego.

Czuciowe pomijanie stronne (Zaniedbywanie stronne)

Polega na tym, że ręka przeciwstawna do uszkodzonej półkuli (zwykle lewa) odczuwana jest jak lewa. Wszelkie bodźce docierające do niej chory interpretuje jako wrażenia docierające z drugiej ręki (allestezja).

Ruchowe pomijanie stronne

Nieposługiwanie się ręką przeciwstawną do uszkodzonej półkuli, mimo braku niedowładu (hipokinezja).

Wzrokowe pomijanie stronne (Zaniedbywanie stronne)

Można je zaobserwować, gdy chory kopiuje tylko połowę rysunku, zapisuje tylko połowę kartki, lub czyta połowę gazety, niejednokrotnie dziwiąc się, że tekst jest niezrozumiały.

Słuchowe ignorowanie stronne

Pacjenci nie słyszą wypowiedzi kierowanych do nich, kiedy osoba, która się wypowiada znajduje się po stronie pomijanej. Kiedy przed chorym stoją dwie osoby, a mówi osoba znajdująca się po stronie pomijanej może dojść do sytuacji, w której chory uznaje, że rozmawia z brzuchomówcą. Źródła wypowiedzi upatruje w osobie, która w rzeczywistości się nie odzywa.

Zaniedbywanie pomijanej połowy ciała (Zaniedbywanie stronne)

Chory podczas codziennych czynności zapomina o pomijanej połowie ciała, ubiera się w połowie, zapomina pomalować pomijane oko, goli połowę podbródka.

Niezdawanie sobie sprawy z istnienia pomijanej przestrzeni.

Pacjent nie tylko pomija połowę przestrzeni wokół siebie, nie potrafi jej sobie nawet wyobrazić w całości, chyba, że w wyobraźni ustawi się pod innym kątem.

Rokowanie

Objawy zaniedbywania połowiczego, którego przyczyną były uszkodzenia na tle naczyniowym zwykle wycofuje się w ciągu kilku tygodni, zdarza się jednak, że zaburzenie się utrwala. Jeżeli zaniedbywanie rzeczywiście się utrzymuje, choremu trudniej powrócić do samodzielności. Rehabilitacja neuropsychologiczna przynosi obiecujące rezultaty w zakresie przeszukiwania wzrokowego i wykorzystywania tej umiejętności w życiu codziennym (Diller, Weinberg 1977 za Walsh 2016 ).

Bibliografia:

Walsh K, Darby D Neuropsychologia Kliniczna, Sopot 2016, GWP

Herzyk A Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe “Scholar”