Ból pięty – nie tylko kowboj nosi ostrogi.

Ból pięty – ostroga piętowa.

Ból pięty może przytrafić się każdemu, a ludzie z problemem tego rodzaju borykają się od wieków. Ponad 100 lat temu na niektórych zdjęciach RTG stopy zauważono pojawiającą się narośl kostną, skierowaną w stronę palców. Dodatkowo osoby, u których ją zauważono, skarżyły się na ból w okolicy pięty lub podeszwy stopy. Ból pojawiał się najpierw w czasie dłuższego poruszania się, następnie w czasie stania, a finalnie nawet w czasie odpoczynku. Z uwagi na charakterystyczny obraz radiologiczny dolegliwość nazwano „ostrogą piętową”. Nie jest jasne do końca, dlaczego ostroga powstaje, jest kilka czynników które mogą mieć na to wpływ:

• Nadwaga i otyłość,
• Praca siedząca lub wymagająca dźwigania ciężarów,
• Wysiłek w postaci biegania lub skakania.

Przyczyny i geneza bólu pięty (ostrogi piętowej)

Ważną rolę w problemach związanych z bólem pięty pełnią trzy struktury miękkie: mięsień brzuchaty łydki, rozcięgno podeszwowe oraz mięśniem zginacz palców krótki. Te trzy struktury tworzą swego rodzaju kompleks/taśmę, ciągnącą się od kolana, przez kość piety do palców stóp. Dzięki takiej budowie pełnią one główną rolę w ruchu odbicia palców podczas poruszania się, oraz podtrzymują sklepienie stopy. Ostroga piętowa pojawia się przede wszystkim w miejscu entezy. Podając za Czyrnym, enteza to przyczepy więzadeł, ścięgien lub torebki stawowej do kości, to przejściowa strefa, dzięki której elastyczne tkanki łączą się z twardą kością. Taka budowa pozwala uniknąć przeciążeń w miejscu, gdzie spotykają się tkanki o różnej elastyczności. Z uwagi na dużą ruchomość stopy oraz obciążenia związane z dźwiganiem całego ciała, w miejscu przyczepów do kości piętowej: ścięgna Achillesa, rozcięgna podeszwowego i zginacza krótkiego palców dochodzi do nadmiernych przeciążeń. Według idei FDM (dystorsyjnego modelu powięziowego) ostrogę piętową zaliczamy do dystorsji continuum, czyli właśnie zaburzenia przyczepu. Efektem zaburzeń jest przede wszystkim punktowy ból wrażliwy na nacisk, który ponadto zaburza prawidłowe funkcjonowanie i pracę mięśni.

W pierwszym etapie mamy do czynienia z ostrym stanem zapalnym oraz mikrouszkodzeniami. W okresie przewlekłym powstaje blizna, która ulega przebudowie (gojenie). Właśnie wtedy ból sprawia, że pacjent zgłasza się do lekarza, a w czasie badania RTG miejsce gojenia wygląda jak kostna narośl. Dodatkowo w trakcie regeneracji staramy się funkcjonować normalnie, a powstałe warunki nie sprzyjają prawidłowemu gojeniu. Można to porównać za Czyrnym do sytuacji, w której po zlepieniu podeszwy buta, zamiast odczekać 24 godziny, zaczęlibyśmy w nim chodzić. Powoduje to powstawanie w miejscu przyczepu nieprawidłowości w budowie. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy umieścić nogę w gipsie i unikać wszelkiego ruchu. Dla prawidłowego gojenia ważne jest również działanie sił zewnętrznych, aby tkanka, która ulega naprawie była odpowiednio mocna tam gdzie jest to najbardziej potrzebne. Prawidłowe leczenie wymaga zatem odpowiedniego, dostosowanego do sytuacji postępowania terapeutycznego.

Leczenie bólu pięty (ostrogi piętowej).

Co zrobić, kiedy już pojawi się problem z ostrogą? Po pierwsze nie zawsze pojawieniu się narośli kostnej towarzyszy ból jak. Podobnie – ból może pojawić się, bez zmian w obrazie RTG. Niezależnie od naszej sytuacji, kiedy dolegliwości już się pojawią mamy do dyspozycji kilka metod terapii.

1. Ultradźwięki: jest to jeden z popularniejszych zabiegów fizykoterapeutycznych (obok laseroterapii), zlecanych przez lekarzy, w celu zwalczenia ostrogi piętowej. Jest z reguły mało inwazyjny i bezbolesny, czasami powoduje jedynie odczucie ciepła. Skuteczność terapii ultradźwiękami zależy od ich parametrów. Boerner i wsp. wskazują na dawkę 0,8 W/cm², według ich badań po 10 zabiegach poziom bólu w subiektywnej skali obniżył się o 50%, a 4 tygodnie po zabiegu różnica ta wynosiła 70%. Oznacza to, że najlepsze efekty odczuwalne są kilka tygodni po zakończonej terapii. Stroburzyńska-Lupa i Kornacka wskazują na skuteczność terapeutyczną dawki między 1 a 1,6 W/cm², gdzie po 5 zabiegach pacjenci odczuwają widoczną poprawę. W czasie ich badania u 2 chorych doszło do nasilenia dolegliwości. Potwierdza to wnioski wszystkich autorów, iż istnieje potrzeba przeprowadzenia dokładniejszych badań pod kontem dobrania odpowiedniej dawki ultradźwięków. Mimo to ultradźwięki są skuteczną metodą leczenia ostrogi piętowej.
2. Fala uderzeniowa: jest metodą stosunkowo rzadziej stosowaną. Jej działanie polega na leczeniu za pomocą fali akustycznej o wysokim, skokowym ciśnieniu, uwalnianym w krótkim czasie. Terapia nie należy do najprzyjemniejszych, zwłaszcza z uwagi na ból pojawiający się w miejscach dotkniętych zmianami chorobowymi. Koch i wsp. w swojej pracy potwierdzają skuteczność terapii fala uderzeniową już po 5 zabiegach oraz to, że pozytywny efekt utrzymuje się jeszcze po zabiegu. Sam zabieg wykonuje się na miejscach najbardziej bolesnych w dotyku, ale też na podeszwie stopy oraz mięśniu brzuchatym łydki.
3. Terapia manualna oraz ćwiczenia. Metody fizykalne to nie wszystko, konieczna jest również praca z napiętymi i przeciążonymi tkankami. Należy pamiętać, że choć punktowy ból na pięcie jest dominującym objawem, równie ważną, ale przesuniętą na dalszy plan dolegliwością jest napięcie mięśni łydek oraz podeszwy stopy. Praca manualna polega zwykle na rozluźnieniu napiętych tkanek mięśni łydek oraz rozcięgna podeszwowego. Terapia manualna powinna oprzeć się na mięśniach łydki, okolicy pięty, podeszwy stopy oraz w razie potrzeby wszędzie tam gdzie jest to konieczne np. na tylnej stronie uda. Ponadto ważną rolę pełni praca własna w postaci rozciągania zwykle przykurczonych napiętych struktur. Może być to na przykład rozciąganie mięśni łydek. Własna praca jest również niezwykle istotna, w celu utrzymania poprawy i zapobiegania nawrotom choroby.

Jeśli temat zdrowia Cię interesuje zaglądnij na nasz kanał na Youtube albo na Spotify gdzie dość regularnie publikujemy Podcast o Zdrowiu.

Bibliografia:

1. Boerner E., Porównanie skuteczności działania ultradźwięków w zależności od dawki w leczeniu ostrogi kości piętowej. Acta Bio-Optica et Informatica Medica 3/2009, vol. 15.
2. Czyrny Z., Obraz USG i histologiczny entezopatii w obrębie pięty, czyli co to są „ostrogi piętowe” i co z tego wynika. J Orthop Surg Rek Res 2 (18) 2010.
3. Jaźwa i wsp., OCENA SKUTECZNOŚCI WYBRANYCH ZABIEGÓW FIZJOTERAPEUTYCZNYCH U PACJENTEK Z OSTROGĄ PIĘTOWĄ. Young Sport Science of Ukraine. 2013. V. 3, s 260-266.
4. Koch M. i wsp., Skuteczność terapii pozaustrojową falą uderzeniową w leczeniu ostrogi piętowej. Hygeia Public Health 2014, 49(4): 838-844.
5. Straburzyńska-łupa A. i wsp., Zastosowanie ultradźwięków w leczeniu tzw. „ostrogi piętowej” w świetle badań własnych. Ortophedia Traumatologia Rehabilitacja 7, Nr 1, 2005, 79-86.