Czym są zniekształcenia poznawcze? Są to tendencje do myślenia w określony sposób, ukształtowane w trakcie życia, względnie automatyczne, i nie do końca prawdziwe. Są to błędy we wnioskowaniu, które doprowadzają do wniosków niezgodnych z rzeczywistością (Popiela 2008). Zniekształcenia poznawcze zazwyczaj są niezauważalne i powszechne, dlatego warto je znać i umieć rozpoznać we własnym myśleniu, by móc je zakwestionować i uwolnić się od przykrych emocji, które powodują.
Uogólnianie – zniekształcenia poznawcze
Wyciąganie wniosków na podstawie pojedynczej sytuacji. Charakteryzuje się częstym występowaniem zwrotów typu „zawsze”, „nigdy”.
„Nigdy się nie cieszysz jak mnie widzisz.” Jak to? Teraz się przecież cieszę, ale but mnie obciera!
Myślenie dychotomiczne
Inaczej „błąd fałszywego dylematu” – tendencja do spostrzegania rzeczywistości jako czarno-białej.
„Albo będę to robić dobrze, albo wcale.” Idąc tym tokiem rozumowania, nie da się nauczyć niczego nowego.
„Nakrzyczałam na dzieci, jestem beznadziejną matką.” Dobre matki nigdy nie krzyczą na dzieci? Dobre matki się nie denerwują? Można być tylko dobrą albo złą matką?
Przepowiadanie przyszłości – zniekształcenia poznawcze
Polega na wyciąganiu nieuprawnionych wniosków na temat przyszłości.
„Syn dostał uwagę. Na pewno skończy w więzieniu.” Porządni obywatele nigdy nie dostawali uwag?
Katastrofizacja
Jest w pewnym sensie przepowiadaniem przyszłości, w którym wierzy się w wystąpienie najczarniejszego scenariusza.
„Szybko bije mi serce, to pewnie zawał”. A może denerwuję się jutrzejszym egzaminem? Może się czegoś boję, albo po prostu za szybko wchodziłem po schodach?
Personalizacja – zniekształcenia poznawcze
Zasadza się na przypisywaniu sobie odpowiedzialności za zdarzenia, na które nie ma się wpływu.
„Śmiały się jak przechodziłam. Pewnie wyglądam niedorzecznie.”
(W ujęciu psychodynamicznym rozumielibyśmy ten rodzaj zniekształcenia poznawczego jako prawdopodobny przejaw myślenia narcystycznego. Po więcej informacji zaglądnij do artykułu o rodzajach narcyzmu.)
Czytanie w myślach
Polega na wyciąganiu wniosków na temat myśli i motywacji innych ludzi, na podstawie niewystarczających przesłanek.
„Zerka na zegarek, pewnie mu się ze mną nudzi.” Albo sprawdza która godzina…
Uzasadnienie emocjonalne – zniekształcenia poznawcze
Źródłem tego zniekształcenia jest przekonanie, że emocje mogą być wystarczającą i samodzielną przesłanką do wyciągania wniosków.
„Czuję niepokój, coś złego na pewno się wydarzy.” Niepokój świadczy o obawach, a nie sprawdzonych i pewnych prognozach.
Minimalizowanie / wyolbrzymianie
Mówiąc potocznie – przesadzanie w różne strony.
„Podoba ci się mój strój? To tylko stara szmata z dna szafy.”
„Nie odebrałeś mnie dzisiaj z pracy. Jestem ze wszystkim sama!”.
Selektywna uwaga – zniekształcenia poznawcze
Skupianie się na negatywnych aspektach sytuacji, omijając inne. Generalnie można powiedzieć, że osoba stosująca selektywną uwagę żywi jakieś przekonanie, a z otoczenia wybiera tylko te informacje, które je potwierdzają.
„Nikt nie pamiętał o moich urodzinach. Basia, Kasia i Marek złożyli mi życzenia, ale pewnie dostali powiadomienie na facebooku, a Babcia pamiętała tylko z litości.”
Nadużywanie imperatywów – zniekształcenia poznawcze
Można je rozpoznać po obecności słów „muszę” czy „powinienem”.
„Jestem taka wykończona, a muszę jeszcze umyć podłogę. Muszę codziennie myć podłogi.” Bo jak nie umyję to…. To co?
Jeśli uważasz nasze treści za wartościowe podziel się nimi z bliskimi osobami lub napisz komentarz. To pomaga nam zwiększyć zasięg i dotrzeć naszym materiałom do szerszego grona odbiorców, dla których dbanie o zdrowie jest ważne.
Jeśli chcesz jeszcze lepiej dbać o zdrowie dołącz do naszej bezpłatnej grupy facebookowej gdzie otrzymasz od nas w prezencie więcej materiałów i wsparcie społeczności. Zapraszamy Cię także do polubienia naszej strony na FB, dzięki temu będziesz na bieżąco ze wszystkimi naszymi publikacjami. Posłuchaj też naszego Podcastu o Zdrowiu na Spotify.
Wnioskami i pytaniami możesz się z nami podzielić w komentarzach. Odpowiadamy zwykle we wtorki i piątki. A tymczasem bądź zdrów! Bądź zdrowa!
Bibliografia
Popiel A. Pragłowska E. Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. 2008, Wydawnictwo Paradygmat
Beck J. S. Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków 2005, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Notatki własne
