Nadczynność tarczycy – co to jest
Nadczynność tarczycy jest to zespół objawów klinicznych, wywołanych nadmierną produkcją hormonów tarczycy. Tarczyca może produkować nadmierną ilość hormonów sama z siebie. Aby stwierdzić nadczynność tarczycy zwykle bada się poziom TSH –hormonu stymulującego tarczycę. W nadczynności tarczycy stężenie TSH jest obniżone – organizm stara się ograniczyć produkcję hormonów tarczycy, więc uwalnia mniej TSH, które działa na tarczycę pobudzająco. Czasem źródłem nadprodukcji jest gruczoł tarczowy jak w chorobie Gravesa-Basedowa. Mówimy wtedy o nadczynności pierwotnej. Może również zajść sytuacja, w której tarczyca jest stymulowana za pomocą zwiększonego TSH np. w wyniku gruczolaka przysadki – mamy wtedy do czynienia z nadczynnością wtórną (Hasse-Lazar, Jarząb 2014). Nadczynność może przebiegać także w postaci subklinicznej, gdzie jedynym objawem jest obniżone stężenie TSH.
Objawy nadczynności są takie same niezależnie od przyczyny i dotyczą wszystkich narządów i układów – patrz infografika.
Niedoczynność tarczycy – co to jest
Niedoczynność tarczycy wywołana jest zwykle niedoborem jej hormonów, lub rzadziej opornością na ich działanie na poziomie komórek. Objawy są bardzo zróżnicowane gdyż receptory dla hormonów gruczołu tarczowego znajdują się w komórkach większości tkanek. Objawy niedoczynności są mało specyficzne, często podejrzewa się ją na podstawie objawów, jednak badania laboratoryjne nie potwierdzają rozpoznania. Jest to druga (po cukrzycy) najczęściej diagnozowana patologia endokrynna. W krajach rozwiniętych, z prawidłową podażą jodu najczęstszą przyczyną niedoczynności jest choroba Hashimoto (Stęchły 2014). Niedoczynność tarczycy charakteryzuje się podwyższonym stężeniem TSH przy obniżonym lub prawidłowym stężeniu hormonów tarczycy. TSH to hormon stymulujący tarczycę. Jeżeli TSH jest podwyższone oznacza to, że tarczyca z jakiegoś powodu nie uwalnia wystarczającej ilości hormonów pod wpływem działania zwykłych ilości TSH, potrzeba większej dawki, żeby zaskoczyła. Dlatego mówimy o niedoczynności, mimo że hormonu TSH jest za dużo.
Niedoczynność tarczycy dotyczy około 4-10 % populacji, z czego większość cierpi na postać subkliniczną (jedynym objawem jest podwyższony poziom TSH, poza tym choremu nic nie dolega). Jedynie około 1-3% chorych boryka się z jawną niedoczynnością. Choroba występuje znacznie częściej u kobiet, a ryzyko zachorowania wzrasta również z wiekiem. Jeśli chory cierpi na inne schorzenia autoimmunologiczne, lub tego typu choroby występują w wywiadzie rodzinnym istnieje większe prawdopodobieństwo zapadnięcia na niedoczynność tarczycy.
Choroby tarczycy a zaburzenia psychiczne
Już od 1888 roku wzrastała świadomość związków między chorobami tarczycy a psychiką, to wtedy w Londynie opublikowano pracę na temat obrzęku śluzowatego. Uważa się że nadczynność tarczycy ma związek z pojawieniem się niepokoju, obniżeniem nastroju, chwiejnością emocjonalną oraz zaburzeniami uwagi i koncentracji, podczas gdy niedoczynność zwykle łączona jest z objawami depresyjnymi (Migdal, Hennessey 2013). Objawy kliniczne dla nadczynności i niedoczynności tarczycy oraz zaburzeń nastroju umieszczono w poniższej tabeli.
| Objawy | Niedoczynność | Zaburzenia nastroju | Nadczynność |
|---|---|---|---|
| depresja | często | często | często |
| spadek koncentracji | często | często | często |
| obniżony “napęd” | często | często | nie |
| obniżone libido | często | często | czasami |
| przewlekłe zmęczenie | często | często | często |
| zaburzenia poznawcze | często | często | często |
| osłabienie pamięci | często | często | rzadko |
| spadek zainteresowań | często | często | często |
| wzrost wagi | często | czasami | rzadko |
| spadek wagi | nie | często | często |
| zwiększony apetyt | nie | czasami | często |
| zmniejszony apetyt | często | często | czasami |
| bezsenność | nie | czasami | często |
| nadmierna senność | często | czasami | nie |
| rozdrażnienie | rzadko | często | często |
| zaparcia | często | czasami | nie |
Hennessey 2013 Za Hennessey i Jackson
W związku z tym, że zarówno nadczynność jak i niedoczynność tarczycy mają wiele wspólnego z zaburzeniami nastroju, wskazana jest duża ostrożność w stawianiu diagnozy. W niektórych badaniach udowodniono, że około 1/3 pacjentów chorujących na depresję ma obniżone stężenie TSH (Migdal, Hennessey 2013). Jednocześnie około 20% pacjentów przyjmowanych do szpitala z powodu chorób psychicznych takich jak schizofrenia i zaburzenia nastoju może mieć podwyższone stężenie T4, lub rzadziej T3. Poziom TSH u tych osób jest zwykle prawidłowy, jednak u około 90% pacjentów obserwuje się mniejszą odpowiedź TSH na podanie stymulującego hormonu TRH (tamże).
Warto wspomnieć, że szereg leków stosowanych w psychiatrii może wpłynąć na wyniki testów laboratoryjnych badających stężenie TSH i hormonów tarczycy. Ponadto w związku z odkrytą przez Ashera zależnością, zgodnie z którą obniżony poziom hormonów tarczycy sprzyja wystąpieniu objawów depresyjnych, prowadzono szereg badań, analizujących wpływ podania T4 i T3 na usunięcie objawów depresji. Wyniki, choć obiecujące, wymagają wsparcia dodatkowymi badaniami (tamże).
Nie należy zapominać, że choroba Hashimoto i choroba Gravesa-Basedowa to schorzenia przewlekłe, charakteryzujące się mnogością objawów, które wpływają na wiele obszarów funkcjonowania człowieka, i wymagają od niego sporego wysiłku. Choroby somatyczne mogą wpływać na samopoczucie psychiczne cierpiących na nie osób.
Osoby zainteresowane problematyką nadczynności tarczycy zapraszam do zapoznania się z moim artykułem pt. Nadczynność tarczycy a zaburzenia psychiczne w świetle najnowszych badań
Jeśli uważasz nasze treści za wartościowe podziel się nimi z bliskimi osobami lub napisz komentarz lub uzupełnij ankietę. To pomaga nam zwiększyć zasięg i dotrzeć naszym materiałom do szerszego grona odbiorców, dla których dbanie o zdrowie jest ważne.
Jeśli chcesz jeszcze lepiej dbać o zdrowie dołącz do naszej bezpłatnej grupy facebookowej gdzie otrzymasz od nas w prezencie więcej materiałów i wsparcie społeczności. Zapraszamy Cię także do polubienia naszej strony na FB, dzięki temu będziesz na bieżąco ze wszystkimi naszymi publikacjami. Posłuchaj też naszego Podcastu o Zdrowiu na Spotify.
Wnioskami i pytaniami możesz się z nami podzielić w komentarzach. Odpowiadamy zwykle we wtorki i piątki. A tymczasem bądź zdrów! Bądź zdrowa!
Bibliografia:
Ślusarczyk K. Buliński M. Legierska M. W. „Anatomia tarczycy i przytarczyc.” w „Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage;
Kajdaniuk D. Marek B. „Fizjologia tarczycy” w „Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage;
Stęchły T. „Niedoczynność tarczycy” w „Klinika nienowotworowych schorzeń tarczycy” w „Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage; s. 66
Hasse-Lazar K. Jarząb B. „Nadczynność tarczycy” w „Klinika nienowotworowych schorzeń tarczycy” w „Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage; s. 74-76
Migdal A.L. Hennessey J. V. „Psychiatric disorders and thyroid disease” w „Endocrine secrets”, wyd. 6 Philadelphia 2013, Elsevier Saunders
